Jacques Fromental Halévy (1799-1862), tijdens zijn leven een zeer geliefde en gevierde componist, heeft zowat veertig opera’s op zijn naam staan, waarvan minstens de helft succesvol was. Na zijn dood werden ze allemaal vergeten. Op één na: La Juive. Een discografie.

Ooit behoorde La Juive, ‘De Jodin’, tot de absolute publiekslievelingen, en tot de jaren dertig van de vorige eeuw werd het stuk regelmatig opgevoerd. De rol van Éléazar werd gezongen door de grootste en beroemdste tenoren uit die tijd: Caruso, Slezak, Martinelli… Wie eigenlijk niet?

Van Martinelli bestaat zelfs nog een opname van de hele tweede acte (met Elisabeth Rethberg als Rachel), opgenomen in 1936, plus wat fragmenten van de vierde akte, uit 1926 (SRO 848-1).

In de jaren dertig werd Halévy echter als ‘ontaard’ bestempeld en belandde, samen met zijn opera en andere Joodse componisten, op de grote vuilnisbelt van wat de nazi’s ‘Entartete Musik’ noemden.

Na de oorlog werd de opera een rariteit, zeker in Europa. Het is maar de vraag of je dat alleen kan wijten aan de moeilijk te bezetten tenorrol, want die is beslist niet zwaarder dan een Don José of Siegmund. Ooit verboden, voor altijd onbemind?

Toch niet, dankzij Richard Tucker. Ik vraag me sterk af hoe het met de opera zou zijn afgelopen als er niet iemand als Tucker zou hebben bestaan.

Tucker (1913-1975), één van de grootste tenoren uit zijn tijd, was niet alleen de sterzanger bij de Metropolitan Opera, maar ook de voorzanger aan de New Yorkse hoofdsynagoge. Éléazar was zijn droomrol en met zijn sterstatus kon hij het zich permitteren om de opera op de planken te krijgen bij verschillende gezelschappen in verschillende landen, al was het maar concertante.

Zijn grootste droom was echter om La Juive in de Met te zingen, volledig geënsceneerd. Begin januari 1975 kreeg hij te horen dat de opera voor het seizoen 1975/1976 op de planning stond. Bernstein zou dirigeren en de andere rollen zouden gezongen worden door Beverly Sills (Rachel), Nicolai Gedda (Léopold) en Paul Plischka (de kardinaal).

Het mocht zo niet zijn: op 8 januari, een dag voor de productiebesprekingen zouden beginnen, kreeg Tucker een hartaanval, waaraan hij overleed.

Op verschillende labels (de mijne is op Legato Classics LCD-120-2) is de sterk gecoupeerde La Juive met Tucker te koop. De (piraten) opname is gemaakt in Londen, in 1973. Het geluid is pover en de rest van de rollen is zo-zo, maar vanwege Tucker is het een absolute must.

Shicoff

Neil Shicoff maakte, net als Tucker, van Éléazar zijn levensrol. De eerste keer zong hij hem in Wenen, in 1998. De voorstelling, met verder een voortreffelijke cast (Soile Isokoski als Rachel, Zoran Todorovich als Léopold en Alastair Miles als de kardinaal Brogni) werd live opgenomen en op cd uitgebracht (RCA 795962).

Dezelfde productie (met Shicoff en Isokoski) reisde in 2003 naar de Met om een paar maanden later terug te keren naar Wenen, waar de opera op dvd (DG 0734001) werd geregistreerd. Shicoff was nog steeds van de partij, maar de rest van de rollen werd vervangen.

Rachel werd gezongen door een adembenemende Krassimira Stoyanova (wat een stem, en wat een uitstraling!), Eudoxie was in goede handen van Simina Ivan, maar Jianyi Zhang was een beetje problematisch in zijn rol van Léopold. Stelt u zich een Chinees voor die een christen zingt, die zich verkleedt als een Jood en niemand die het merkt. Nou ja, af en toe de ogen dicht dan maar.

‘The rol that Shicoff was born to sing’, kopte het programmaboekje en daar zat wat in. Als zoon van een voorzanger was hij niet alleen kind aan huis in de Joodse traditie en gezangen, ook zijn stem, lichtelijk nasaal en met een traan, klonk zeer Joods.

De regie van Günter Krämer was geactualiseerd: geen Konstanz in 1414 dus, maar duidelijk jaren dertig van de vorige eeuw en de opkomst van het nationaal-socialisme. En al werd het nergens expliciet gezegd, het koor gekleed in Duitse jagerpakjes sprak boekdelen.

Éléazer werd neergezet als een fanatiekeling met weinig of geen sympathieke eigenschappen, de kardinaal daarentegen was één en al liefde en vergiffenis – een stelling waar ik het behoorlijk moeilijk mee had.

Als bonus staat er op de dvd een interview met Shicoff en volgen we zijn voorbereidingen voor de rol. Buitengewoon interessant en fascinerend, maar wat is die man toch een zenuwpees!