Le nozze di Figaro is één van de populairste Mozart-opera’s. Kijk alleen al naar het huidige seizoen: zowel De Nederlandse Opera als Opera Zuid hebben het werk op hun programma staan. Basia Jaworski belicht zes dvd’s van het werk in een discografie.

Salzburg (AHM 107057)
In 1966 werd in Salzburg een pracht van een Nozze vastgelegd. De regie van Günther Rennert is uiteraard traditioneel, maar zeer fascinerend, en de decors zijn een genot voor het oog.

Gezongen wordt er op een niveau waar je tegenwoordig alleen nog van kan dromen, want waar vind je nog zulke ensembles, waar niets maar dan ook totaal niets op aan te merken is?

Iedereen zingt en acteert ongekend goed en de interpretatie van Edith Mathis is het bewijs dat Cherubino door een sopraan gezongen moet worden. Luister alleen maar naar haar o zo mooi gezongen ‘Voi che sapette’, dan weet je het wel… Het beeld is zwart-wit, maar who cares?

Ponelle (DG 0734034)
Ik ben een echte fan van Jean-Pierre Ponelle’s barok-theatrale verfilmingen van opera’s, maar de in 1976 gemaakte Nozze is voor mij een regelrecht fiasco.

Fischer-Dieskau mag dan wel mooi zingen, zijn sex-appeal is gelijk aan dat van een ijsberg. Prey en Freni zijn optisch te oud, wat des te meer opvalt omdat ze op de huid gefilmd worden. Kiri te Kanawa lijkt totaal niet betrokken en alleen Maria Ewing is overtuigend als de onstuimige Cherubino.

Een aardigheidje voor wie daar prijs op stelt: in de rollen van Basilio en Don Curzio treden twee Nederlandse tenoren op, namelijk John van Kesteren en Willy Caron. Maar het playback is werkelijk storend

Parijs (Archiv 0730189)
In 1993 dirigeerde John Elliot Gardiner een ‘authentieke’ uitvoering van Nozze in het Parijse Palais Garnier. Zelf ben ik er niet zo gecharmeerd van, en dat ligt niet alleen aan de instrumenten en de snelle (toegegeven: wel mooi licht gehouden) tempi. De aankleding vind ik knudde en de make-up van de zangers ronduit stuitend.

Het zou eigenlijk niet storen als er goed werd gezongen, maar dat doet op Bryn Terfel en (de onherkenbaar toegetakelde) Rodney Gilfry na eigenlijk niemand.

Wat wellicht interessant is, zeker voor de wetenschappers onder u: Gardiner gebruikte de ‘Moberly/Raeburn’-herziening van de partituur, waardoor de volgorde van de nummers in de derde akte anders is en de aria’s van Marcellina en Basilio in de vierde zijn gesneuveld. Nou ja, het staat allemaal in het tekstboek.

Parijs (Opus Arte OA 0960)
De eerder dit jaar eveneens in het Palais Garnier opgenomen productie van Marthaler zal ongetwijfeld voor de nodige commotie zorgen. Marthaler is een goede regisseur en zijn personenregie is gewoonweg geniaal, maar zijn productie heeft bijzonder weinig met het oorspronkelijk verhaal van doen, en dat niet alleen maar omdat het zich in een hybride combinatie van een bruidswinkel en een onpersoonlijk (Oost-Europees?) kantoor afspeelt.

Ik moet toegeven, het is allemaal zeer boeiend en fascinerend gedaan, maar de vrijheden die Marthaler zich veroorlooft gaan me op bepaalde momenten echt te ver. Niet alleen voegt hij er een personage aan toe, hij permitteert zich zelfs om muziek(jes) en rare geluiden aan het stuk toe te voegen.

Christiane Oelze (Gravin) is niet om aan te horen en Lorenzo Regazzo (Figaro) chargeert te veel, maar Peter Mattei is een prima graaf en Christine Schäfer schittert als een kostelijke Cherubino.

Londen (Opus Arte OA 0990 D)
Het kan ook anders… Nooit eerder heb ik de opera zo intelligent geënsceneerd gezien, zo liefdevol, met zoveel respect voor zowel het libretto als de muziek als in de productie die David McVicar maakte voor het Royal Opera House.

De actie is verhuisd naar 1830 en speelt zich af in een kasteel in het postrevolutionaire Frankrijk. De strikte restricties tussen de upper class en de bedienden zijn aan het wankelen, er is nog een kloof, maar niet zo diep meer.

Ze zoeken toenadering tot elkaar. Niet alleen voor een seksueel pleziertje (seks is overigens zeer nadrukkelijk aanwezig, zonder dat het plat of vulgair wordt), maar ook voor de goede raad en ondersteuning. En er is ook moreel verval, iedereen bespioneert iedereen en niemand is eigenlijk te vertrouwen.

De oogverblindende decors en kostuums zijn zeer realistisch en Paule Constable verdient een Oscar voor de belichting.

De hele cast, met Gerald Finley als Almaviva voorop, is fantastisch en Antonio Pappano ontlokt het orkest (en de solisten) de mooiste versieringen. Adembenemend, en wat mij betreft al een klassieker.

Zürich (EMI 23448193)
In deze Nozze uit Zürich draait alles om seks. Van de puberaal geile Cherubino tot de perverse en enigszins infantiele, aan goochelen verslaafde graaf. Iedereen is er bezeten van en om de haverklap grijpt men naar elkaars kruis (m/v). Ook de Grafin en Suzanna doen er vrolijk aan mee. Het is natuurlijk niets nieuws, daar gaat de opera ook over – met de nadruk op ‘ook’.

De Duitse regisseur Sven-Erich Bechtolf maakt er een soort slapstick van. De actie is verhuisd naar de jaren twintig (we blijven wel in Spanje) en speelt zich af in een soort huistheatertje/circus. De scènes wisselen elkaar in een rap tempo af en het geheel is zeer vermakelijk en prachtig om te zien.

Niettemin: mag je ook in het libretto ingrijpen? Het is natuurlijk kostelijk om Figaro ‘mammie’ in plaats van ‘madre’ te horen roepen, daar ga je zeker om lachen, maar …

Maar goed, de onweerstaanbaar geweldige uitvoering maakt dat je deze Nozze toch echt moet hebben. Dat Schrott een zeer aantrekkelijke Figaro is, wisten we al van zijn optreden in Covert Garden, maar hier wordt hij voorbij gezongen (en geacteerd) door een werkelijk fenomenale Michael Volle als de graaf. Chapeau!