De vijfde en laatste bijdrage van het Opera Forward Festival kwam uit Ierland. Onder de titel The Second Violinist presenteerde de Nationale Opera van Ierland een soort droom over een violist die geobsedeerd is door de renaissancecomponist Carlo Gesualdo da Venosa.

“Deze opera gaat niet over Gesualdo, hij gaat over de personages die erin bestaan”, zo schreef de Ierse componist Donnacha Dennehy aan het eind van zijn toelichting in het programmaboekje. Toch doet hij het voorkomen dat het verhaal wél over de Italiaanse componist gaat, die zowel bekend werd om zijn prachtige madrigalen als om zijn onstuimige leven, met een moord op zijn vrouw en haar minnaar als hoogtepunt. Dennehy associeert zich zelfs zo met Gesualdo dat hij de eerste letters van diens voor- en achternaam gebruikt aan het begin van de alinea’s in zijn toelichting.

In zijn libretto voert de Ierse schrijver Enda Walsh een violist op, Martin genaamd. Wonderlijk genoeg heeft hij geen tekst en uit hij geen enkele klank. Weliswaar draaft hij gedurende de hele voorstelling met een vioolkist over de scène – vaak neemt hij het instrument en de strijkstok ter hand – maar hij speelt geen noot. Waarom hij als ‘tweede violist’ wordt aangeduid, werd mij niet duidelijk.

Wel blijkt hij steeds in hevige emoties te verkeren. Die worden opgewekt door een gezelschap van twee vrouwen, Hannah en Amy, hartsvriendinnen die elkaar ook in de liefde vinden. Amy pleegt in feite overspel, want zij is getrouwd met Matthew. Hem schijnt dat eerst niet te deren, maar in Martin welt de woede. Moeten wij hem met Gesualdo vereenzelvigen? Of was het toch Matthew, omdat die uiteindelijk met een vleesmes zwaaide in de keuken? Eerlijk gezegd kon ik aan het verhaal geen touw vastknopen.

Donnacha Dennehy schreef er stevige muziek bij voor een enkelvoudige bezetting van strijkers, blazers en slagwerk; een kamerensemble dat in de royale akoestiek van het Muziekgebouw aan ’t IJ als een enorm orkest klonk. Temeer daar Dennehy vanaf het begin de fantasieën van Martin in een driftige, loeiluide orkestpartij uitdrukte. Onder leiding van Killian Farrell werd het maximale aan klank en expressie uit de compositie gehaald door het Crash Ensemble. Dat houdt zich uitsluitend bezig met nieuwe muziek; onder anderen Louis Andriessen componeerde voor deze Ieren.

Het concertpodium van het Muziekgebouw was voor de gelegenheid verbouwd tot een toneelpodium met een opbouw van een etage met zuilen, een soort zolder waar in het geniep ook een soort verkrachtingsscène werd gespeeld. Eronder een huiskamer en een keuken, en rechts twee stoelen, aanduiding voor een autobus waarin de violist verscheidene keren plaatsnam tijdens zijn tocht naar zijn werk als violist, vermoed ik.

In de zangpartijen bleken Amy (de Ierse mezzo Sharon Carty) en Hannah (de Ierse sopraan Daire Halpin) gezellige kwebbelaars te zijn. De Britse bariton Benedict Nelson schoof met zijn imposante verschijning en krachtige stem tussen de dames en de rondrennende stille Martin door. Interactie tussen de twee mannen vond niet plaats, alsof Martin in een soort trance verkeerde, een terugblik op een verleden leven. Daar ging het ruig aan toe, gelet op de kleurige videogamebeelden van Japanse samoeraivechters die op het achterdoek werden geprojecteerd. In ieder geval heb ik gefascineerd zitten kijken naar de Ierse acteur Aaron Monaghan (Martin). Met spannende bewegingen en dreigende gezichtsexpressies trok hij de rode draad door deze ‘opera’.

Vanaf de zijkant vulde een jong ogende en krachtig zingende groep uit het koor van de Ierse Opera met een soort commentaren de handelingen aan. Helemaal aan het einde leek het vocale werk van Gesualdo door te breken. Net te weinig om te denken: het ging over hem.