Die Walküre bij De Nationale Opera (DNO) is eerder een serene meditatieve beleving dan een spektakel. Toch weten zowel dirigent Marc Albrecht als regisseur Pierre Audi precies wanneer ze moeten uitpakken. De productie werkt daardoor, ook na zoveel jaren op het repertoire te hebben gestaan, heel goed.

In Richard Wagners opera Die Walküre wordt niet veel gehandeld; er wordt vooral veel gepraat en gepeinsd. Pierre Audi is een regisseur van de suggestie, van de mooie beelden, de rust, de sereniteit. Hij werkt met zo min mogelijk handeling in het spel. Handeling is bij hem vooral gebaar, en een gebaar moet zeker en kalm zijn. In zijn versie van Die Walküre staan de spelers de meeste tijd stevig op een groot, ringvormig speelvlak, dat de hele ruimte vult. Ze stralen een soort oerenergie uit; een sleutelwoord in deze voorstelling.

De personages zijn bij zowel Wagner als Audi nogal symbolisch van aard. Je komt ze niet zo even tegen op straat. Alleen al wat dat betreft is de cast fantastisch. Iain Paterson (Wotan), Michael König (Siegmund) en ook Stephen Milling (Hunding) komen over als bomen van kerels. De ringvormige vlakke ondergrond maakt ook enigszins dat je het gevoel voor perspectief verliest.

Wat ook erg goed werkt in het decor, is de ruimte achter de ring. Achter het houten gewelf is nog een hele lege ruimte, een soort equivalent van een achterdoek. Het suggereert – wel afhankelijk van waar je zit in de zaal – een wijde wereld. Aan de voorkant van het toneel is het daardoor wat propperig; het publiek zit direct aan het speelvlak.

Het orkest en de dirigent staan in het midden. Als je daar te veel op let, krijgt de voorstelling semiconcertante trekken. Beter is het, vind ik, om daar een blinde vlek voor te hebben. Onhandig gevolg van de constructie is dat een tribunebak rechtsboven als klankkast gaat werken op het moment dat de spelers rechts voor het orkest staan, wat een echo veroorzaakt.

Surreële wereld

De ringconstructie biedt de nodige verrassingen. Zo kan er vuur uitkomen, wat bij het bekende voorspel van het derde bedrijf een spectaculaire vuurshow oplevert. Audi weet wanneer hij in het verhaal moet uitpakken, wanneer hij moet verrassen en wanneer hij meer nodig heeft dan sterke zangers en prachtig licht. Zo zijn er meer speciale, verrassende effecten.

Het licht is fenomenaal, prachtig ontworpen door Wolfgang Göbbel en Cor van den Brink. Ze hebben met veel verschillende kleuren en lampen gewerkt. Er is warm licht, er zijn gloeilampen met een beetje eng licht, er is groen licht voor in het woud, mythisch blauw licht, etc. Dankzij hen wordt het verhaal volop ondersteund en bevinden we ons voortdurend in een mythische, haast surreële wereld. Bravo!

Zijn er geen speciale effecten of luid orkestspel, dan wil het er in deze productie weleens verbazend kalm aan toe gaan. Zangers kunnen ook zacht Wagner zingen en het orkest kan ondanks zijn grote omvang ook best inhouden. Dat valt op. Het lijkt er soms op dat Albrecht reclame wil maken voor een andere kant van Wagner. De opening van de derde akte wordt bijvoorbeeld best voorzichtig gespeeld. Albrecht is nog aan het opbouwen en pakt pas echt uit als vrijwel alle Walkuren op het toneel zijn verschenen. Sommigen zullen een deel van de bekende bombast missen, anderen zal het juist extra weten te boeien. Maar als het echt nodig is, is de bombast er. Ook bij de zangers!

Eén gebaar

Wagner had bij het maken van Die Walküre een duidelijke enscenering voor ogen, met nauwkeurig beschreven huiskamer voor de eerste akte en specifieke natuurtaferelen voor de tweede en derde. De Walkuren moest opkomen met paarden en daarop, niet onbelangrijk, enkele levenloze lichamen van gevallen strijders. Niks daarvan bij Audi. Als de Walkuren in zijn versie met metalen vleugels draaien, vraagt dat wel wat fantasie van de kijker. Waar Wagner een levendige chaos voor ogen had met zijn acht Walkuren, staan ze bij Audi bij voorkeur op een rij. Voor mij knaagt dit een beetje.

Wagner last regelmatig muzikale intermezzi in voor gekwelde blikken en twijfelende benaderingen. Duurt rustig een minuut of twee. Bij Audi worden deze momenten al snel opgevuld met één enkel gebaar. In mijn ogen een gemiste kans, want Wagner probeert ons in die momenten van alles duidelijk te maken.

De voorstelling is verder niet vrij van schoonheidsfoutjes. Het troontje in de tweede akte is nogal iel en als de Walkuren in het derde bedrijf naar voren kijken om Brünnhilde aan te zien komen vliegen, komt ze ondertussen van achteren op. Het heeft een onbedoeld komisch effect.

Vinnige Brünnhilde

De zes hoofdrollen zijn uitstekend bezet. Het is prettig om Eva-Maria Westbroek weer te zien als Sieglinde (nadat ze al in de bioscoop in deze rol te bewonderen was). Ze maakt indruk in de krachtige passages. Wel is het risico dat ze door een krachtige Siegmund of Hunding van het podium gespeeld wordt. Daar kan ze niks aan te doen, dat heeft te maken met het personage dat ze speelt. Zeker in het begin is Sieglinde vrij timide.

Westbroek heeft een soort dubbelganger in Martina Serafin als Brünnhilde. De twee sopranen lijken niet alleen qua uiterlijk best op elkaar, maar ook qua stemgeluid. Ze spelen echter heel andere rollen. Serafin zet aanvankelijk een vrij vinnige Brünnhilde neer. Gelukkig komt ze snel met de zachte kant aanzetten. Ze is uiteindelijk als Walkure meer dan geloofwaardig.

Iain Paterson geeft Wotan wat hij nodig heeft. Er zijn enkele passages die vragen om een meer lyrische benadering van de rol. Daarin komt Paterson nog een beetje ‘brokkig’ over. Later in de opera gaat hij ook lyrisch zingen. Zijn stem wordt dan enigszins nasaal.

Stephen Milling is fantastisch en Michael König speelt een geweldige Siegmund. We zien in de eerste plaats diens kracht, maar ook zijn gevoelige kant komt ruimschoots aan bod, evenals zijn verwarring als hij in aanraking komt met Brünnhilde.

De productie biedt een mooie, soms verbluffend mooie versie van Die Walküre. Op de juiste momenten zit je op het puntje van je stoel in deze productie. Laat u verrassen!