Turandot, vanaf volgende week bij De Nederlandse Opera te zien, is één van de populairste opera’s ooit. Het werd ontelbaar vaak opgevoerd en ook zeer vaak opgenomen. Basia Jaworski geeft een persoonlijke selectie van enkele dvd’s en cd’s van de Puccini-hit.

Is Calaf werkelijk verliefd op Turandot? Of wordt hij alleen maar gedreven door lust en drang naar geld en macht? Eenmaal op drift kan hij door niets en niemand worden tegengehouden: noch door de smeekbeden van Liù en zijn vader, noch door de wijze woorden van Ping, Pang en Pong. De wereld waartoe hij wil behoren is er een van glitter en valse schijn, waar alleen maar de buitenkant telt.

Harold Prince, met maar liefst 21 Tony Awards op zijn naam één van de grootste (zo niet de grootste) producers/regisseurs van musicals, nam in 1983 Turandot onder handen, met een zeer indrukwekkend resultaat (TDK DVWW-CLOPTUR). Hij creëerde een door angst geregeerde schijnwereld, waar de in spetterende kostuums gestoken bewoners zich (en hun ware gevoelens) achter maskers verschuilen. Schitterend en angstaanjagend tegelijk.

Eva Marton zingt een fenomenale Turandot en Katia Ricciarelli is een broze, meelijwekkende Liù. Haar met de mooiste pianissimi uitgesponnen ‘Signore ascolta’ is hartbrekend.

En José Carreras… Ook om hem moet ik huilen, want toen, op zijn 37e, beschikte hij over één van de mooiste (lyrische) stemmen ter wereld. Maar Calaf was zijn rol niet. Hij zingt hem werkelijk prachtig, maar men hoort hem zijn eigen grenzen overschrijden.

Zijn hopeloze machogedrag, dat tegen elk beter weten ingaat, klopt niet alleen met het regieconcept, het illustreert ook het best Calafs karakter. Althans voor mij.

Het orkest uit Wenen staat onder leiding van Lorin Maazel. Niet mijn geliefde dirigent, maar hier heb ik geen reden om te klagen

Valencia, 2008
Voor de liefhebbers van sprookjes, bedwelmend mooie en kleurrijke kostuums, overweldigende decors en van opera ‘zoals opera hoort te zijn’ biedt een Turandot-productie uit Valencia uitkomst. Van de in mei 2008 opgenomen voorstelling gaat je hart sneller kloppen en zelfs met je oren dicht ga je immens genieten.

De beroemde Chinese filmregisseur Chen Kaige (onder meer.‘Farewell to my Concubine’) trekt alle registers open en laat je al vanaf het allereerste moment naar adem happen. Aan visuele weldaad geen gebrek dus, wat niet betekent dat het muzikaal niet goed is.

Maria Guleghina is niet de subtielste van de hedendaagse sopranen. Ze blijft altijd een beetje ongenaakbaar en onderkoeld, maar ze heeft een dijk van een stem en haar hoge noten staan als een huis: ziehier de perfecte vertolkster van de titelrol.

Marco Berti is het prototype van een ‘ouderwets Italiaanse tenor’: rechttoe rechtaan, weinig beweging. Zijn geluid is echter ook onmiskenbaar ‘ouderwets Italiaans’: groots, rinkelend, met een vleugje Bergonzi in zijn timbre en een prachtige hoogte.

Alexia Voulgaridou is een zeer ontroerende Liù en de drie ministers zijn buitengewoon overtuigend.

Het orkest (Orquestra de la Comunitat Valenciana) onder maestro Mehta doet zijn best om zo Chinees mogelijk te klinken, wat ze wonderwel lukt (C Major BD 700404/DVD 700308).

Zeffirelli, 1988
En dan hebben we nog (ja, IK WEET HET!, er zijn er nog veel meer, maar een mens moet keuzes maken, anders komt er geen eind aan) een Franco Zefirelli-productie uit 1988 (DG 0730589), onlangs nog herhaald en rechtstreeks uitgezonden in de bioscopen over de hele wereld.

Ik moet bekennen dat ik het helemaal heb gehad met de ‘larger than live’-producties van Zefirelli. Zeker, ze zijn prachtig om te zien, maar de overdadige decors en het gekrioel van de figuranten leidt mijn aandacht van de opera af. Ik merk dat ik meer kijk dan luister, en dat vind ik geen goed teken.

Maar ik kan me goed voorstellen dat velen van u ervan houden. Het is zonder meer mooi en spectaculair. Zefirelli is ook een zeer goede personenregisseur. De interactie is bij hem altijd perfect getimed.

Eva Marton is geen geweldige actrice, maar zingen kan zij! Turandot is altijd één van haar beste rollen geweest en al vond ik haar in Wenen beter, hier heb ik eigenlijk ook niets te klagen.

Plácido Domingo is een verhaal apart. Zoals velen van u weten (zo niet, dan weet u het nu) is hij mijn absolute hero en idool, maar hij is zo vriendelijk! En lief! Hij zingt de rol beter dan Carreras (overigens – geen van beide heren was een kampioen van de hoge noten). Zijn stem is groter en sterker, maar qua karaktertekening wint Carreras het van hem.

Leona Mitchell (wat is er toch met haar gebeurd?) is een zeer ontroerende Liù. En haar huidskleur maakt dat je haar inderdaad als de slavin (dus niet goed genoeg voor Calaf) kan meebeleven.

Turandot op cd
Jarenlang was de opname met Birgit Nilsson onder leiding van Francesco Molinari-Pradelli (EMI 7693272) mijn absolute favoriet. Beter kon en kan niet. Basta.

Een week geleden trok ik echter een heel erg lang niet meer beluisterde cd met Gina Cigna uit de kast. Mijn exemplaar is nog op Nuova Era, maar het is inmiddels op Naxos (8.110193-94) heruitgebracht. Na het besluiteren ben ik niet meer zo zeker van mijn voorkeur.

Zowel Nilsson als Cigna hebben een dijk van een stem waarmee ze makkelijk de rol aankunnen, maar Cigna beschikt over veel meer ‘italianitá’. Daartegenover staat de ijzige kilte in Nilssons timbre, waardoor ze een personificatie van de ijsprinses lijkt te zijn.

Franco Corelli en Francesco Merli zijn aan elkaar gewaagd: macho en krachtig. Maar Merli klinkt iets afstandelijker dan de warmere en zeer verleidelijke Corelli.

Renata Scotto is een zeer broze en ontroerende Liu, maar dat is de jonge Magda Olivero ook.

Moeilijk. Aan u de keuze. Hoewel: wie zegt dat u moet kiezen?

Alfano
Tot slot nog een paar woorden over het originele einde dat Franco Alfano voor de niet door Puccini voltooide opera schreef (en dus niet het door Ricordi en Toscanini ingekorte Alfano-einde). Een jaar of achttien geleden (gaat de tijd zo snel?!) werd het in de Vlaamse Opera in Antwerpen opgevoerd en sindsdien ben ik er een echte fan van geworden. Het is zo ontzettend jammer dat het nooit officieel is opgenomen!

Ook de cd met Josephine Barstow, waarop zij met Lando Bartolini de originele Alfano-finale heeft opgenomen (Decca 4302032) is al jaren uit de handel. Het wordt tijd dat het hersteld gaat worden!