Als aandacht het doel van regisseur Burkhard C. Kosminski is, mag hij zich een tevreden man noemen. Wereldwijd wordt er inmiddels geschreven over zijn Tannhäuser, die zaterdag bij de Deutsche Oper am Rhein in Düsseldorf in première ging. Kosminski plaatste Wagners opera in nazi-Duitsland en maakte daarmee een storm van protest los.

Je zou denken dat het Duitse operapubliek het inmiddels allemaal wel gezien heeft. Bloed, geweld, seks, fascisme, executies op het toneel, rauwe massamoorden. Is dat niet al decennialang gangbaar op de operatonelen van onze oosterburen?

Toch is de reactie op Kosminski’s Tannhäuser ongekend woedend. Zodanig zelfs dat het oog van internationale media er inmiddels ook op gevallen is. In plaatsen van Washington tot Israël werd erover gepubliceerd.

Kosminski is een toneelregisseur – intendant van een toneelgezelschap in Mannheim – en maakte met Tannhäuser zijn operadebuut. Hij verplaatste Wagners romantische opera naar de tijd van nazi-Duitsland. Tijdens de ouverture liet hij de nodige figuranten vergassen in glazen gaskamers en aansluitend werd, zonder muzikale begeleiding, een familie uitgekleed, kaalgeschoren en geëxecuteerd. Tannhäuser zelf haalde de trekker over.

In het vervolg van de voorstelling bleef het theaterbloed vloeien, werd Elisabeth verkracht door Wolfram von Eschenbach en kreeg het publiek de nodige Hitlergroeten, hakenkruisen en andere nazisymboliek voorgeschoteld.

Al na dertig minuten klonken de eerste boe’s en andersoortige uitingen van ongenoegen, zo schreef de Duitse pers. Mensen verlieten de theaterzaal, sommigen met slaande deuren. De recensent van RP Online meldde zelfs dat een man naar een arts gebracht moest worden omdat het choquerende spektakel zijn bloeddruk te veel werd. En een Roemeense toeschouwer wiens familie had geleden onder Ceausescu verliet badend van het zweet de zaal.

Na het vallen van het doek kreeg Kosminski, uiteraard, een orkaan van boe’s te horen, inclusief scheldpartijen. En tijdens het premièrefeestje achteraf probeerde een toeschouwer de regisseur te belagen.

In de dagen na de première nam het protest tegen de productie toe. Dat ging van mensen die het theater opbelden om hun kaarten voor de andere voorstellingen van de reeks kwijt te raken tot kritische uitspraken van de Israëlische ambassadeur. Ook de Joodse gemeenschap in Düsseldorf liet van zich horen. Die vond de productie smakeloos en niet legitiem. De voorzitter nam het zelfs op voor Wagner, die, ondanks zijn antisemitische uitlatingen, toch echt niks van doen had met de Holocaust.

De intendant van de Rheinoper, Christopher Meyer, toonde zich in citaten in diverse media geschokt door de reacties op de productie. Tegelijk had hij wel verwacht dat het iets los zou maken. Volgens Meyer is de productie niet gemaakt om een schandaal te creëren, maar wil het de ongelofelijke schuld van die tijd laten zien. “Het bespot de slachtoffers niet, maar rouwt om hen”, zei hij.

Er gaan geruchten dat Meyer de productie van het toneel zal halen, maar de persvoorlichter in Düsseldorf ontkent dat. Vooralsnog blijven de overige vier voorstellingen (12, 19, 30 mei en 2 juni) op de planning staan.