De klap kwam hard aan donderdag, toen het besluit viel dat operahuizen, theaters en andere culturele instellingen voor de komende weken hun deuren moeten sluiten. Naast de artistieke schade van voorstellingen die niet gezien worden, is er de financiële kant. Voor theaters, voor instellingen, maar zeker ook voor kwetsbare freelancers.

Donderdagmiddag in Bloemendaal. In een repetitielokaal zingen zes zangeressen de muziek van Puccini. De opera Suor Angelica maakt deel uit van PASSIO, een nieuwe voorstelling van The Fat Lady. In een pauze pakt één van de zangeressen haar telefoon. Het is net na vieren, de plannen van de overheid zijn zojuist bekendgemaakt. ‘Alles is afgelast’, meldt ze, de berichten over de persconferentie van het kabinet lezend. Het wordt stil in het lokaal.

Artistiek en muzikaal leider Tamir Chasson en een lid van het bestuur voeren snel overleg. De première van PASSIO is gepland voor vrijdag 27 maart. Vooralsnog is het plan het publiek te halveren tot honderd bezoekers per keer en door te gaan. Maar niets is zeker in deze dagen.

Wereldpremière afgelast

Het Opera Forward Festival stond in Amsterdam op punt van beginnen met de langverwachte productie Ritratto. Het is de wereldpremière van nieuw werk van Willem Jeths in een veelbesproken kostumering van Jan Taminiau. In het koor van Ritratto zingt freelancer countertenor Joël Vuik. Hij vertelt een dag later hoe het bericht binnenkwam.

‘Het was heftig. Ik zat te kijken naar de persconferentie van de premier en toen wist ik al genoeg. Kort daarna kwamen er mails van de directie van De Nationale Opera. Besloten werd de generale van die avond door te laten gaan en een filmploeg te vragen de bijzondere wereldpremière van Ritratto vast te leggen.’

‘Iedereen schrok. Mijn eerste reactie was zorg over de financiële gevolgen en meteen daarna: verdorie, er hebben mensen maanden en zelfs jaren aan deze productie gewerkt. Iedereen reageerde eerst afwachtend, daarna ontstond er een soort van solidariteit. We spraken over de maatregelen, en hoe ieder de noodzaak daarvan beoordeelt.’

‘De generale ging goed, maar het was bitterzoet. Sophie de Lint, de directeur van De Nationale Opera, hield vooraf een liefdevolle speech, waarin ze zei blij te zijn met ons werk en dat ze met ons te doen had. Ze stak ons een hart onder de riem, al moest ze er meteen bij zeggen dat ze niet zeker wist of ze ons zou kunnen betalen. Ze beloofde het te gaan onderzoeken en te doen wat het beste voor ons zou zijn.’

‘Er is nog veel onzekerheid. Mijn werk in Duitsland in de komende weken gaat hopelijk door. Ik heb wat audities staan en als het reizen niet wordt beperkt, kan ik die gewoon doen. Ik ben bang dat het verlies in deze situatie voor veel zangers in de duizenden euro’s gaat lopen. Hopelijk gaat de overheid nadenken over een fonds.’

Politiek

De roep om compensatie van kunstenaars door de overheid heeft de Tweede Kamer bereikt. In het debat over de gevolgen van de maatregelen afgelopen nacht is een motie van Rob Jetten (D66) aangenomen waarin het kabinet wordt opgeroepen te werken aan een ‘steunpakket voor de culturele sector om de gevolgen van deze crisis te kunnen dragen’. Bijna alle partijen stemden in, alleen SGP en PVV waren tegen. Minister Van Engelshoven heeft aangekondigd binnenkort met de brancheorganisaties in gesprek te gaan.

Kunstenbond

De Kunstenbond heeft een speciale website geopend die als meldpunt dient. Op de site kunnen zzp’ers in de culturele en creatieve sector door een aantal vragen te beantwoorden hun afzeggingen melden als gevolg van de maatregelen tegen het coronavirus. De bond zal de gegevens gebruiken om de impact van de maatregelen in kaart te brengen.

Er zijn gesprekken gaande met de overheid en met Kamerleden, om te kijken welke landelijke en gemeentelijke regelingen kunnen worden verruimd. Een voorbeeld van zo’n regeling is het Besluit bijstandsverlening zelfstandigen (Bbz), ingericht voor ondernemers met tijdelijke liquiditeitsproblemen.

‘Volg je verstand en volg de richtlijnen van de overheid en het RIVM’, is het belangrijkste advies aan de achterban. ‘Zet dus je gezondheid en die van anderen op één. En stap twee is: overleg met je opdrachtgevers en je klanten.’ Een leidraad van de juristen van de Kunstenbond geeft antwoord op de eerste vragen.

Organisaties

Voor de directies van de grote organisaties als De Nationale Opera, de Nederlandse Reisopera en Opera Zuid liggen er complexe kwesties in de sfeer van planning en financiën. De eerstvolgende première van Opera Zuid is op 15 mei, daar rest nog tijd. Bij De Nationale Opera zijn alle voorstellingen tot en met 31 maart afgelast. Het complete Opera Forward Festival, met nog veel meer activiteiten naast de voorstellingen, is volledig geschrapt. Ook de voorstellingen van Een lied voor de maan in CC Amstel gaan niet door. Iedereen van kantoor is gevraagd voorlopig thuis te werken. De Nederlandse Reisopera moest de première en de volgende drie voorstellingen van Bruid te koop! annuleren.

‘We hadden nog vijf bijna uitverkochte voorstellingen van Opera Melancholica te gaan’, vertelt algemeen directeur Alice Gubler van OPERA2DAY in Den Haag. ‘We wisten wat er speelde, maar de heftigheid van de maatregelen verraste ons. Het eerste besef was: dus we hebben in Arnhem onze dernière gespeeld.’

‘Iedereen informeren dat het niet verderging was prioriteit nummer 1, zonder dat we veel konden melden. We hebben gezegd: let op jezelf. Moeten we nog een soort van afscheidsbijeenkomst plannen, vroegen we ons af. Maar het voelde ongepast. De zangers hebben afgesproken nog wel een keer te gaan eten. Na het informeren van alle betrokkenen waren mijn eerste zorgen: hoe krijgen we onze Italiaanse dirigent weer naar huis en kan onze solist uit Argentinië terug naar zijn eigen land? Er zit een team van ons in Zwitserland, waar onze vorige productie Vivaldi – Dangerous Liaisons wordt hernomen. Daar zijn nu ale evenementen met meer dan honderd bezoekers geschrapt. Maar onze repetities gaan door.

‘We realiseren ons hoe kwetsbaar zzp’ers, maar ook vaste medewerkers, nu zijn. Voor het afhandelen van de contracten wacht ik de afspraken in de sector af. Natuurlijk nemen we onze verantwoordelijkheid, maar als je zelf omvalt, lukt dat niet. Dat gevoel heerst overigens in de hele sector, merk ik. Maandag komen de VSCD [branchevereniging van podia in Nederland – red.] en andere brancheorganisaties bijeen voor crisisberaad. Iedereen wil gezamenlijk werken aan oplossingen die we allemaal kunnen dragen en waarin de hele keten meegenomen wordt.’

Marges

In Maastricht repeteert Opera Compact aan een productie van Don Giovanni. Regisseur Sybrand van der Werf weet dat er nog tijd is. ‘We vallen met onze eerste voorstelling op 4 april buiten de marges, realiseren we ons.’ Hij beschrijft de stemming sinds het bekend worden van de overheidsmaatregelen als ‘hele langzame paniek’.

‘Zangers en andere castleden overal in het land zijn natuurlijk bang dat ze niet worden betaald. Denk maar aan al die afgelaste uitvoeringen van de Matthäus-Passion. Gebruikelijk bij operaproducties is dat betaling wordt gekoppeld aan de daadwerkelijk gespeelde voorstellingen. Wij hebben ervoor gekozen om iedereen voor voorstellingen en repetities één bedrag te betalen. Ik heb dus nu geen ontevreden werknemers. We zijn een klein gezelschap, dat met compacte uitkoopsommen kan werken. Het hele traject is al gefinancierd en we gaan door met de voorbereidingen. Waarbij het natuurlijk spannend is of we op 4 april in première kunnen. Als het later wordt, gaan we mensen een coulant bedrag betalen voor een inhaalrepetitie.’

‘Er zijn zorgen natuurlijk. We werken voor Don Giovanni samen met koren, soms van meer dan 100 zangers. Die komen in deze periode niet bij elkaar. En verder is het afwachten. We zijn lekker aan het werk, maar je voelt het zwaard van Damocles boven je hoofd. Iedereen is ermee bezig. Onze Belgische musici vragen zich af hoe ze hun kinderopvang moeten regelen, want de scholen zijn bij hen dicht.’

Kaarten, abonnementen, reserveringen: op allerlei manieren zijn productiehuizen en theaters verplichtingen aangegaan. Voor veel voorstellingen zijn er kaarten verkocht. Het is de vraag hoe daar wordt terugbetaald, of dat het gaat om uitstel. Op Instagram en Twitter wordt veelvuldig de suggestie gepost om het geld voor gekochte kaarten niet terug te vragen, maar als donatie beschouwen die ten goede kan komen aan de financieel getroffen kunstenaars. Mogelijk zullen de theaters en instellingen die kaarten verkocht hebben dat idee oppikken.

Heb je kaartjes voor n cultureel evenement dat vanwege #coronavirus is afgezegd? Overweeg dan om kosten te doneren aan de organisatie, zaal of gezelschap ipv de kosten te declareren. Door nu geld weg te halen bij de kunstprojecten draai je ze de nek om. Hou de cultuur overeind!

— Nicole van Eijck ｯ (@nicoleveijck) March 12, 2020