De ondernemingsraad van Nationale Opera & Ballet heeft de directie van het huis gevraagd om mensen met vaste contracten en zzp’ers gelijk te behandelen in het kader van de steunmaatregelen van de overheid.

Als grootste operahuis in ons land werd De Nationale Opera, onderdeel van Nationale Opera & Ballet, meteen voluit getroffen door de maatregelen van de overheid tegen verspreiding van het coronavirus. Er was nog net een generale met video-opname mogelijk van Ritratto, maar de première van Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny, een paar dagen later, moest op een laat moment worden afgezegd en ook Een lied voor de maan ging niet door.

Het complete Opera Forward Festival werd een dag voor het begin afgeblazen en producties als Die Frau ohne Schatten en Carmen zullen niet opgevoerd worden. Voor Rusalka, dat in de agenda stond voor juni, waren deze week nog kaarten te koop, maar inmiddels is aan kaartkopers gemeld dat die serie voorstellingen volledig is afgelast.

Nationale Opera & Ballet (NO&B) heeft ruim zeshonderd vaste medewerkers in dienst. Voor producties worden aanvullend freelancers ingezet. Het Koor van De Nationale Opera heeft een vaste kern en een ‘schil’ van freelancers. De leden van De Nationale Opera Studio hebben een vast contract, maar de vocale solisten uit binnen- en buitenland zijn doorgaans zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers).

Nog niet duidelijk is hoe NO&B de financiën met mensen die waren ingehuurd voor producties gaat afhandelen. De cast van Ritratto speelde de generale repetitie zonder te weten of hun werk betaald zou worden. In veel contracten van operahuizen is opgenomen dat alleen gespeelde voorstellingen betaald worden, repetities worden niet apart gehonoreerd.

Verkiezingen

Het personeel in vaste dienst van NO&B wordt vertegenwoordigd door de ondernemingsraad (or). Die heeft als wettelijke taak om namens de medewerkers het overleg te voeren over het ondernemingsbeleid en de personeelsbelangen. In ondernemingsbeleidszaken heeft de or een adviesfunctie, voor personele regelingen hebben de vertegenwoordigers van het personeel instemmingsrecht. De or bevordert onder meer dat er goede arbeidsomstandigheden zijn, dat de regels voor arbeidsvoorwaarden, arbeidstijden en rusttijden worden nageleefd en dat medewerkers gelijk behandeld en beloond worden.

Strikt genomen vertegenwoordigt de or alleen mensen met een vast contract. Bij NO&B gaat dat in de toekomst veranderen. In de wet is bepaald dat bestuurder en or kunnen afspreken dat ook medewerkers zonder vast dienstverband tot de ‘achterban’ gerekend worden en zij ook actief en passief stemrecht hebben bij or-verkiezingen. Binnenkort zouden er bij NO&B verkiezingen worden gehouden – die vanwege de coronacrisis worden uitgesteld tot september 2020 – waarvoor zowel actief als passief kiesrecht voor flexwerkers (die dus anders dan op basis van een arbeidsovereenkomst werken voor NO&B) was overeengekomen met de directie.

Advies

We vroegen de or hoe de raad betrokken is bij de huidige ontwikkelingen. ‘We hebben de directie van NO&B laten weten mee te willen praten over de besluitvorming over hoe om te gaan met al die mensen waarmee NO&B een (arbeids)overeenkomst heeft waarvoor geen loondoorbetalingsverplichting bestaat’, aldus or-voorzitter Peter Arink.

Advies geven kan een or ook ongevraagd en van die mogelijkheid wordt gebruikgemaakt. ‘De or heeft de directie geadviseerd om een principieel besluit te nemen om alle (arbeids)overeenkomsten, voor de periode waarvoor de regering nu compensatiemaatregelen in het leven heeft geroepen, na te komen’, zegt Arink. ‘Daarbij zouden de force-majeure-clausules [overmacht waardoor producties niet door kunnen gaan – red.] buiten beschouwing moeten worden gelaten.’

‘De or is van mening dat zoiets ook de intentie van de compensatiemaatregelen van de overheid is’, vult Arink aan. Daarbij wordt verwezen naar uitspraken van minister Van Engelshoven, die de instellingen in de culturele sector opriep om de contracten met freelancers en zzp’ers na te komen.

NOW

‘Om dit te bekostigen geeft de NOW mogelijkheden’, stelt de or. De Tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging voor Werkbehoud (NOW) biedt werkgevers de kans om omzetverlies te compenseren door het geven van een tegemoetkoming in de loonkosten voor drie maanden. In die tijd mogen werknemers niet worden ontslagen om bedrijfseconomische redenen.

Het is nog onduidelijk in hoeverre contracten die geen arbeidsovereenkomst betreffen kunnen worden gecompenseerd binnen de noodmaatregel van de overheid. Daarom heeft de or de directie van NO&B opgeroepen er bij de minister op aan te dringen het nakomen van deze contracten ook te kunnen onderbrengen bij de NOW-maatregel. Dankzij de noodmaatregel worden loondoorbetalingen tot maximaal 9.500 euro gecompenseerd. De or stelt vast dat ‘de grootste pijn zit bij de mensen die dat bedrag bij lange na niet verdienen’.

In het advies aan de NO&B-directie stelt de or dat ‘de bedoeling van deze noodmaatregel is om, ook al is er geen werk op korte termijn door de crisis, voor zo veel mogelijk mensen baanbehoud (lees: behoud van inkomen) te realiseren.’ Dat geldt voor mensen met een vaste arbeidsovereenkomst. Arink stelt: ‘Voor de kunstensector valt er dan nog een groep buiten de boot en dat zijn de mensen die een overeenkomst van opdracht hebben, al dan niet gezeteld in Nederland. Deze groep is zeer typisch en belangrijk voor de kunstensector. Het lijkt de or daarom alleszins redelijk om, al dan niet sectoraal, de minister te vragen ook de doorbetalingen aan deze groep onder de compensatieregeling NOW te laten vallen.’

Van de directie vraagt de or ‘een principieel besluit dat alle financiële verplichtingen die voortvloeien uit de contracten/overeenkomsten (vast, flexibel en overeenkomst van opdracht) worden nagekomen voor de periode waarvoor de noodmaatregelen nu openstaan, ongeacht de force-majeure-clausules in de contracten’.

Solidariteit

De ‘macht’ van de ondernemingsraad is vastgelegd in de wet. De invloed wordt bepaald door de aanpak die een ondernemingsraad kiest. De or van NO&B zegt hierover: ‘We overleggen, adviseren en proberen te overtuigen; echter de directie neemt de besluiten. Voor de inhoud van die besluiten verwijzen wij dan ook naar de directie.’

‘De or is’, zo stelt de raad in een reactie op onze vragen, ‘niet alleen vertegenwoordiger van de medewerkers, de raad is ook vertegenwoordiger van de organisatie zelf en dient ook die belangen voor ogen te houden.’ De or vraagt om een ‘duidelijk signaal van vertrouwen en solidariteit af te geven, met name voor de groepen die specifiek zijn voor de artistieke sector en voor onze kunstvormen in het bijzonder en dat we alles doen wat binnen onze mogelijkheden ligt om deze mensen, die sowieso al zware jaren achter de rug hebben, nu aan boord te houden’.

Reactie directie Nationale Opera & Ballet: naar aanleiding van dit artikel laat de directie weten dat momenteel onderzocht wordt wat NO&B kan doen voor de freelance medewerkers. Daarbij worden de noodmaatregelen van de overheid betrokken, evenals de maatregelen van het ministerie van OCW en de financiële situatie van NO&B. Er komt een, al gepland, overleg met de ondernemingsraad, waarna besluitvorming volgt. De directie geeft aan daar later deze maand op terug te komen.