Afgelopen maandag sloot om 24.00 uur de Survey on Stage, die de gevolgen van de coronacrisis voor de arbeids- en inkomenspositie van dansers, acteurs, musici, zangers en makers in kaart moet brengen. Voorlopige conclusie: de 300 miljoen aan noodsteun sijpelt nauwelijks door.

Meer dan 1.500 zzp’ers uit de culturele sector gaven antwoord op de vragen in de Survey on Stage, een initiatief van de musici Mattijs van de Woerd en Marjolein Niels, samen met het Platform voor Freelance Musici en met medewerking van GroenLinks. Survey on Stage wordt gesteund door de belangenorganisaties Kunsten ’92, de Creatieve Coalitie en de Kunstenbond. De uitkomsten zullen voorstellen opleveren voor het cultuurdebat in de Tweede Kamer op 29 juni aanstaande.

Er dreigt een kaalslag in de podiumkunsten, zeggen de initiatiefnemers op basis van de uitkomsten. Bijna 61 procent van de respondenten geeft aan dat opdrachten tot en met december gecanceld zijn, en voor 40 procent gaan de annuleringen ook daarna nog door. Meer dan 70 procent geeft aan redelijk tot zeer bezorgd te zijn over de eigen financiële situatie vanaf september. Bijna de helft van de respondenten voelt in grote mate de noodzaak om werkzaamheden buiten de sector te vinden of uit te breiden. Voor 27 procent is omscholing een reële optie.

Initiatiefnemers Mattijs van de Woerd en Marjolein Niels zeggen: ‘De survey laat zien wat wij voortdurend horen van collega’s: mensen staan met de rug tegen de muur. Het is vijf voor twaalf. Ze zijn onzeker over de toekomst. Het gaat om mensen die de afgelopen jaren, ondanks alle bezuinigen in de sector, in staat waren hier een goed inkomen in te verdienen. Als op korte termijn geen zicht is op aanvullende maatregelen of een volledige herstart van de werkzaamheden, overbruggen vele zzp’ers de crisis niet’, aldus Van de Woerd en Niels.

In de aanloop naar het debat op 29 juni hebben gisteren 111 branche- en beroepsverenigingen uit de wereld van theater, muziek, dans, film, musea, festivals, monumenten, beeldende kunst en letteren een brief verzonden aan de Tweede Kamer. De ‘taskforce’ van Kunsten ’92 liet door externe bureaus onderzoek doen. Berekend werd dat er afgelopen maanden zo’n 600 miljoen euro aan overheidssteun naar de sector is gegaan. Naast het noodpakket van 300 miljoen zijn dat ook de aanvragen vanuit de sector voor algemene inkomenssteunmaatregelen.

Volgens de Volkskrant van 24 juni heeft de linkse oppositie onder aanvoering van de PvdA voorstellen ingediend om nog eens 700 miljoen euro voor cultuur uit te trekken. ‘Maar de cultuurminnende coalitiepartij D66 houdt zich tot nu toe stil’, schrijft de krant, die vaststelt dat de regeringsfracties VVD en CDA eerder steeds duidelijk geweest dat het bij 300 miljoen noodsteun moet blijven.

‘Een adequaat noodpakket is nodig om kapitaalvernietiging en een braindrain te voorkomen’, zegt Tweede Kamerlid Niels van den Berge (GroenLinks). Zijn partij hielp mee met het realiseren van de survey onder de zzp’ers. ‘Het onderzoek geeft een ontluisterend beeld van de kaalslag die dreigt in de culturele sector. Er is een stille ramp gaande. Er is te weinig oog voor de specifieke situatie van de grote hoeveelheid mensen zonder vast contract die zich inzet voor deze sector.’

Het Financieele Dagblad meldde eerder deze week dat de cultuursector voor zo’n 60 procent op zzp’ers draait, die met diverse (kortlopende) projecten en activiteiten aan de kost komen. Eind mei hadden 92.000 zzp’ers in de cultuur een TOZO-uitkering, terwijl 70.000 kleine bedrijven in de creatieve sector steun aanvroegen voor hulp in de bedrijfskosten. Met name in de wereld van opera en oratorium bestaan vrijwel geen vaste banen voor zangers en musici. Rollen in producties, optredens bij koren in oratoria, een enkel eigen project en parttime-aanstellingen bij professionele koren vormen voor veel zangers het inkomen.

‘We moeten loskomen van het verhaal dat er meer steun bij moet’, zegt minister Van Engelshoven, geciteerd in Het Financieele Dagblad. Ze gaat ervan uit dat steun aan instellingen in de kunstensector leidt tot opdrachten voor zzp’ers. Dat veronderstelt dat er projecten komen die werk opleveren. De nieuwe set maatregelen die het kabinet op 24 juni bekendmaakte, biedt zeer beperkt meer ruimte voor producties die werk opleveren. Theaters conform de anderhalvemeterregels kunnen te weinig gasten ontvangen om rendabel te draaien.

Volgens GroenLinks’er Van den Berge is gebrek aan inzicht in de situatie van zzp’ers mede de oorzaak van de traagheid van het kabinet om met noodsteun over de brug te komen. ‘Met dit onderzoek hebben we een beeld willen geven. Je ziet dat de steun die nu is vrijgemaakt – 300 miljoen euro – vooral gaat naar culturele instellingen, en niet naar de vele zzp’ers. Wij roepen het kabinet dan ook op: zet een tweede stap.’ GroenLinks denkt aan een noodpakket van 1 miljard euro voor de culturele sector, waaronder een steunfonds van 200 miljoen voor freelancers en zelfstandigen.