De NTR ZaterdagMatinee krijgt de Schaunard Award 2021 toegekend. De concertserie van de omroep ontvangt de onderscheiding van Place de l’Opera voor volharding en doortastendheid onder extreme coronaomstandigheden. Het hele jaar door wist de Matinee concerten van hoog niveau en aanzienlijke omvang te produceren.

Hoezeer hadden we gehoopt dit jaar weer een Opera van het Jaar-verkiezing te kunnen organiseren. Maar voor het tweede jaar op rij werden de programmeringen van operahuizen en concertzalen door het overheidsbeleid beperkt. Zeker, er waren mooie premières van onder meer Roméo et Juliette, Upload, Der Zwerg en Die ersten Menschen, maar een groot deel van het jaar moesten liefhebbers het doen met streams vanuit lege zalen en andere online alternatieven.

Te midden van de lockdowns, semi-lockdowns en voortdurend veranderende regelgeving ontpopte de NTR ZaterdagMatinee zich als een baken van hoop. Samen met zijn vaste partners – het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor – slaagde de concertserie erin vrijwel het gehele jaar liveconcerten in de Grote Zaal van het Concertgebouw te organiseren. Soms voor een klein plukje publiek, soms voor wat meer toeschouwers, soms voor een lege zaal, maar altijd voor een grote en groeiende groep luisteraars op NPO Radio 4.

Recent nog lukte het de Matinee om het vooraanstaande barokensemble Les Arts Florissants samen met chef en oprichter William Christie naar Amsterdam te halen voor een sublieme uitvoering van Händels vergeten oratorium L’Allegro. Een paar weken daarvoor klonk Le Grand Macabre van Ligeti, vol groteske topspanning, en slechts een week dáárvoor was Wagners Rheingold te horen in een unieke, authentieke benadering onder Kent Nagano.

En de lijst met hoogtepunten uit het Matinee-jaar is langer. In oktober bood dirigent René Jacobs grenzeloos Telemann-genot in een uitvoering van diens opera Orpheus en in september opende de Matinee zijn seizoen met hete hartstochten in Fedora van Giordano, een uitvoering die nog voor duizend mensen gespeeld mocht worden. In de eerste helft van het jaar waren er highlights als de Johannes-passie van Arvo Pärt en het kerstoratorium van James MacMillan.

Volharding en doortastendheid

Waar iedereen begrip gehad zou hebben voor annuleringen of alternatieve programmeringen, ging de Matinee moedig door, waarbij de directie amper concessies deed aan zijn artistieke voornemens en zelden koos voor shortcuts. Geen kleine programma’s met kleine bezettingen, maar gewoon de grote werken. Voor deze volharding en doortastendheid – die tevens heel wat werkgelegenheid voor zangers en musici creëerde – verdient de Matinee in de ogen van de redactie van Place de l’Opera de Schaunard Award 2021.

De Schaunard Award is bedoeld voor een onderscheidende bijdrage aan de wereld van opera en muziektheater. De prijs wordt voor de negende keer uitgereikt. De naam van de Schaunard Award is ontleend aan één van de karakters uit Puccini’s opera La bohème. Schaunard is een musicus die in de eerste akte zijn verkleumde, armoedige kunstenaarsvrienden verblijdt met het nodige geld en eten. Zonder hem was de kerstfeestelijkheid in de tweede akte niet te betalen geweest.

Kees Vlaardingerbroek, directeur van de ZaterdagMatinee, krijg een ‘verschrikkelijk warm gevoel’ van de onderscheiding. ‘Dit is echt geweldig nieuws, zeker ook voor mijn collega’s, die het hele jaar op hun tandvlees gelopen hebben’, reageert hij.

Voor het team waarmee Vlaardingerbroek de Matinee-concerten produceert was 2021 een bizar jaar. ‘Het was soms gekkenwerk. De ene dag leek een concert mogelijk, de volgende dag was het weer anders. De ene dag kon een pianist uit een bepaald land wel komen, de volgende dag veranderden de regels rond reizen en ging het niet meer. We liepen voortdurend op eieren en moesten altijd een plan B klaar hebben liggen. Sommige producties hebben we in een paar dagen uit de grond gestampt.’

Ambitieus blijven

Vlaardingerbroek vertelt dat opgeven nooit een optie was voor alle betrokkenen bij de Matinee, ondanks de obstakels die over heel 2021 bezaaid lagen. ‘We moesten gewoon doorgaan. Radio 4 moedigde ons ook aan om door te gaan, omdat ons publiek via de radio groeide. We hielden iets gaande wat gaande moest blijven, dat gevoel hadden we allemaal.’

De directeur roemt daarbij de samenwerking met het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor. ‘We hebben elkaar voortdurend scherp gehouden om te doen waar we voor bestaan: nieuwe muziek en onbekende muziek op hoog niveau brengen. We daagden elkaar voortdurend uit om ambitieus te blijven. Er waren soms best musici die bang waren. Kan dit wel? Is dit wel veilig? Maar we hebben goede protocollen bedacht, zodat iedereen er uiteindelijk vertrouwen in had.’

‘We hebben ontdekt dat we ook onder moeilijke omstandigheden, met bijvoorbeeld grote afstand tussen de musici, op hoog niveau muziek kunnen maken’, vervolgt Vlaardingerbroek. ‘En we hebben ontdekt dat we veel veerkrachtiger zijn dan we misschien zelf dachten.’

Wat was Kees Vlaardingerbroeks eigen hoogtepunt van het jaar? ‘Das Rheingold zal ik nooit meer vergeten’, zegt hij. ‘Dat was alles waar we op hoopten. In mijn ogen een nieuw begin, een nieuwe standaard voor de uitvoering van Wagners werk.’

Voor 2022 hoopt Vlaardingerbroek met heel zijn hart dat het publiek mag terugkeren. ‘Ons publiek is er natuurlijk nog steeds. Via Radio 4 is het aantal luisteraars (en kijkers naar de webcast) steeds verder gegroeid. Dat zei ik vaak ook tegen musici als ze op het punt stonden in een leeg Concertgebouw op te treden: meer dan 70.000 mensen kijken en luisteren mee. Maar ik hoop zeer dat het publiek in het nieuwe jaar ook weer gewoon in de zaal mag komen, want daar hebben we hen verschrikkelijk gemist. Concertzalen zijn veilig. We hebben een goed protocol, de luchtverversing is goed: we kunnen open. Muziek is essentieel voor de geest, dat mag wel vaker en harder geroepen worden.’