Het requiem van Verdi en de Staatsopera van Tatarstan. Dat de laatste het eerste uitvoert, is niet verbazend. Want het mag dan requiem heten, de Messa van de Italiaanse componist heeft alles van een opera – op een dynamisch toneel na. Grote vraag: hoe ga je zoiets uitvoeren?

Het is een vraag waar ook de Staatsopera van Tatarstan het antwoord nog niet helemaal op gevonden lijkt te hebben. Gek is dat niet. Het is namelijk maar de vraag wat Giuseppe Verdi zélf voor ogen had toen hij aan het componeren sloeg na het overlijden van de bekende dichter Alessandro Manzoni. In eerste instantie schreef hij het stuk voor een concertuitvoering, niet voor een religieuze setting. Maar de tekst is onmiskenbaar religieus.

Het Tataars gezelschap blijft een beetje in die dubbelzinnigheid zweven. De solisten kunnen het niet laten af en toe de nodige theatrale gebaren te maken, maar hun zwarte requiem-kledij houdt hen in toom. De muziek is opera, de tekst requiem.

Daarbij lijkt Verdi de muziek het hoogste woord te geven. Hij koos niet voor niets voor het Dies irae – een sequentia dat later door het Tweede Vaticaans Concilie buiten de liturgie werd geplaatst omdat de tekst te dramatisch was. De paukslagen vliegen je om de oren en de talrijke koorstemmen weten de Grote Zaal in De Doelen tot de laatste centimeter met fortissimo te vullen.

De staatsopera laat zich meevoeren op die muzikale boventoon. Maar ondanks dat het gezelschap bekend is om zijn grootsheid (het bestaat uit ruim 700 personen) is het niet in het geweld dat Verdi voorschrijft waar de Tataren uitblinken. Het zijn juist de fragiele klanken van begin en eind en het Agnus Dei die lof verdienen.

In het Agnus Dei balanceren sopraan Tatiana Bogacheva en mezzo Irina Makarova op bijzondere wijze met elkaar. Alsof ze samen over een koord de overkant proberen te bereiken. En daar veilig aankomen. In rust. Requiem.

Jammer genoeg blijft de snaar niet continu zo gespannen. Met name ‘dankzij’ tenor Igor Borko, die volume mist en zelfs af en toe de zuiverheid tart. Zeker naast de volle, imponerende bas Taras Shtonda steekt hij schriel af. Maar ondanks die ‘haperingen’ weet dirigent Marco Boemi de emoties die Verdi in zijn werk heeft gestopt, duidelijk te laten landen bij het publiek.

Verdi’s emoties. Misschien is dat wel de sleutel tot zijn requiem. De componist heeft de liturgische kaders van het requiem aangegrepen om zijn emoties bij het overlijden van zielsverwant Manzoni tot uitdrukking te brengen. Daarmee is Messa da Requiem geen opera, noch een requiem volgens het boekje, maar een intense compositie op religieuze tekst.