Twee uur en een kwartier lang – zonder pauze – vertelt de Nederlandse Reisopera het spookachtige verlossingsverhaal van Der fliegende Holländer. Onder één grote boog zowel muzikaal als scenisch is deze Wagner-productie een spannende belevenis.

Het enorme, intrigerende oog van het affiche kijkt toneelbreed geprojecteerd op het achterdoek de bezoeker van Der fliegende Holländer nog intensiever aan. Het oog knippert soms even. Het is het oog van Senta, de vrouw die met haar geestesoog het drama van de ‘bleiche Seemann’ al vele malen doorleefd heeft. Zij verscheen op het toneel toen de ouverture daverend inzette, terwijl op de achtergrond een woest golvende zee de sfeer weergaf waarin het spookschip van de Holländer zich bevindt. Vanuit een onduidelijk ogend heuveltje terzijde van Senta golfden zes dansers omhoog, een knap staaltje bewegingstheater. Met hun lange zwarte haren oogden zij als de spookmatrozen van het verdoemde schip.

Opwinding

Senta verkeerde in dezelfde euforische opwinding die zij ook uitstraalde tijdens de finale van de opera als zij haar belofte nakomt: “Hier steh ich treu bis zum Tod!” Gloedvolle kracht legde de Estse sopraan Aile Asszonyi in deze zin, terwijl zij zich doorstak, en omgeven werd door de zes dansers, nu in lange zwarte gewaden en met hoge hoed, als waren zij doodgravers. Achter haar rees de imposante gestalte van de Holländer op en omarmde haar in zijn verlossing, zoals Richard Wagner het aangaf in zijn libretto.

Zo fantastisch en adembenemend als deze slotpassage, zo is de hele voorstelling van deze nieuwe productie onder muzikale leiding van de Franse dirigent Benjamin Levy. Hij zette het Noord Nederlands Orkest vrijdagavond in het Wilminktheater direct onder spanning met een in stevig tempo genomen ouverture.

Schuifbaar schip

Met een decorstuk in twee delen plaatsten de Britse regisseur Paul Carr en zijn ontwerper Gary McCann een suggestie van een schip op het voortoneel, het schip van kapitein Daland. Op de achtergrond golvend zeewater. Met het handig schuifbare scheepsgebinte, met een hekwerk dat Dalands huis vormgeeft en vooral met allerlei sfeerbepalende, spannende projecties zoals de bloedrode zeilen van Holländers schip, zet de Reisopera voor haar tocht langs elf theaters een productie neer die alle recht doet aan Wagners scenische bedoelingen.

Muzikaal kreeg de voorstelling vleugels door de hoge kwaliteit van de solistische stemmen en die van het koor Consensus Vocalis. Ik kan mij niet herinneren dat het lied ‘Mit Gewitter und Sturm’ met zo veel vitaliteit gezongen werd als door dit ensemble van jonge zeebonken. Ook het vrouwenkoor verraste met lichte en virtuoze expressie, zoals in de scène van het naaiatelier in het tweede bedrijf.

Met zijn gul klinkende basgeluid paste Yorck Felix Speer precies in het karakter van Daland, de joviale zeeman met ambities die Wagner in zijn zanglijnen uittekende. Hij vormde een perfect duo met de pittige tenorstem van Thorsten Büttner in de rol van de stuurman.

Angstaanjagend

Het contrast in aankleding en stemkleur van de Britse bas-bariton Darren Jeffery verhevigde de spanning rond de opkomst van de Holländer. Echt een angstaanjagend spook toen hij, begeleid door een bloedspattende projectie en nevels van de zee, langzaam naar voren schreed, terwijl het schip van Daland uiteen spleet. “Die Frist ist um” klonk het somber terwijl uit de orkestbak de dreigende ondertoon opsteeg. Darren Jeffery slaagde er voortreffelijk in om de Holländer-figuur vocaal in te kleuren, zowel in zijn confrontatie met Daland, als later met zijn gewenste bruid Senta. Magisch was het moment dat zij elkaar ontmoetten.

In zijn regie zette Paul Carr de Holländer en Senta ver uiteen, in stokstijve pose elkaar aanstarend, terwijl elektrische spanningen heen en weer flitsten die zich ontlaadden in het geweldige duet. De subtiele intonatie waarmee Aile Asszonyi haar ‘Versank ich jetzt in wunderbares Traümen’ inzette, zorgde voor intense spanning in de zaal.

Vrolijke meiden

Heftig werd daardoor de tegenstelling met de voorafgaande scène waarin Senta haar verloofde Erik, met felle uitdrukkingskracht vertolkt door tenor Samuel Sakker, afwijst. Zij is door de ballade over de verdoemde zeeman geestelijk en lichamelijk helemaal ingesponnen. De regie zette deze scène in een vrolijk kader, want het spinatelier van Mary (alt Ceri Williams als bedrijvige toezichthoudster) is in deze productie een chique modeatelier. De spinmeisjes ogen juist niet als stoffige muurbloemen, het zijn frisse jonge meiden in hippe kleren die hun jolige zang met kokette pasjes onderstrepen.

Twee uur en een kwartier vlogen voorbij. De ontlading in het applaus sprak boekdelen. Met deze productie heeft de Nederlandse Reisopera weer voor een voltreffer gezorgd.

Der fliegende Holländer is nog tot 9 juni op 11 plaatsen in Nederland te zien. Meer informatie over data en locaties vindt u op de website van de Nederlandse Reisopera.