De afgelopen weken was er een streaming te zien van de double bill La voix humaine en L’heure espagnole in de veelbesproken coronaproof productie van Opera Zuid. Mede hiervoor ontving de directeur van dit gezelschap, Waut Koeken, dit jaar de Schaunard Award. Een terugblik op de voorstelling.

Francis Poulencs korte opera La voix humaine gaat over een vrouw die na een relatie van vijf jaar door haar minnaar is verlaten voor een andere vrouw. Zij spreekt met hem door de telefoon. We horen alleen wat zij zegt, maar kunnen daaruit veel opmaken van wat er door haar ex wordt ingebracht.

Al luisterend krijgt de toehoorder een goed beeld van wat is geweest. Een koppel in een latrelatie, zij met een hond in haar eigen huis, wachtend tot hij komt. Haar paniekaanvallen als hij later komt dan verwacht. Een kennelijk gebrek aan een eigen leven. De nacht voor het gesprek heeft de vrouw een zelfmoordpoging ondernomen. Aanvankelijk verzwijgt zij dit en doet het voorkomen alsof ze heel goed met de situatie overweg kan. Naarmate het gesprek vordert, kan ze de schijn steeds minder goed ophouden, totdat ze uiteindelijk al haar wanhoop over hem uitstort. Het mag niet baten; hij vertrekt de volgende dag naar Marseille met een andere vrouw.

Op 6 februari 1959 ging het werk onder George Prêtre in première in de Opéra Comique, met Denise Duval als de vrouw. Duval had eerder met veel succes de rol van Blanche gezongen in de Parijse première van Dialogues des Carmélites en was zeer close met Poulenc, die zich naar verluidt mede heeft laten inspireren door haar stormachtige liefdesleven.

De Franse regisseur Béatrice Lachaussée heeft het werk door minimale aanpassingen perfect gemoderniseerd. De vrouw spreekt handsfree door een mobiele telefoon, zodat ze wel ‘door een draadje’ met haar vroegere geliefde verbonden is tijdens haar monoloog. We zien een eenvoudig appartement, waarin de Syrisch-Armeense sopraan Talar Dekrmanjia die ‘Elle’ vertolkt op zeer natuurlijke wijze beweegt; nerveus, geagiteerd, steeds een andere plek en positie kiezend. Nooit eerder heb ik Elle zo overtuigend gechoreografeerd gezien.

Dekrmanjia (1975) toont, geheel zoals ik me Elle voorstel, een nog vrij jong ogende vrouw, maar niet iemand die een eerste liefdestragedie te verwerken krijgt. Haar wanhoop zal eerder veroorzaakt worden door een gevoel van déjà vu – hoe krijg ik mezelf nu weer op de rails. Prachtige vertolking van dit topstuk uit het twintigste-eeuwse repertoire.

Klokken

Béatrice Lachaussée situeert Ravels komische eenakter L’heure espagnole in hetzelfde decor als La voix humaine, alleen zijn er nu wat meer rekwisieten. Uiteraard een paar grote staande klokken, die een hoofdrol in dit stuk vervullen. De ruimte staat nu voor de winkel van de al wat oudere klokkenmaker Torquemada, die getrouwd is met een veel jongere vrouw, de zeer sensuele Concepción.

Torquemada heeft als bijbaantje het bijstellen van de klokken in het dorp, een plaatsje in de Extremadura. Naar blijkt is hem dat bezorgd door een plaatselijke notabel, de bankier Don Iñigo Gomez, die hiermee een moment heeft geschapen waarop Concepción elke week met absolute zekerheid een uurtje alleen thuis is. Zij heeft echter andere plannen, met de student Gonzalve.

Net als Torquemada (aardige rol van tenor Gilles Ragon) aan zijn ronde wil beginnen, komt de ezeldrijver Ramiro de winkel binnen met een kapot horloge. Hij moet maar blijven wachten tot de klokkenmaker terugkomt, dit tot ongenoegen van Concepción. Ze houdt Ramiro bezig door hem klokken naar haar slaapkamer te laten sjouwen, dan de één, dan de andere. Na elkaar zitten daar haar twee would be minnaars in.

Eenmaal boven bevallen ze geen van beiden. De student blijft maar gedichten kwezelen en de bankier is impotent. Uiteindelijk neemt Concepción maar gewoon die ijzersterke Ramiro mee naar bed. Iemand die een klok kan sjouwen met een man erin verstopt, heeft in elk geval spieren, de rest komt vanzelf wel. Als Torquemada arriveert, treft hij de twee afgewezen minnaars in een klok en doet alsof zijn neus bloedt. De heren hebben goede smaak, die klok zal hen zeker bevallen, laten we gelijk even de koop sluiten.

De ezeldrijver is de verhuizer van het dorp, hier een pakjesbezorger van Postnl. Verder is er niets aan het verhaal gewijzigd. Bariton Michael Wilmering doet het leuk als de naïeve krachtpatser Ramiro, die uiteindelijk met de hoofdprijs aan de haal gaat, en ook nog eens met uitzicht op een regelmatig vervolg.

Tenor Peter Gijsbertsen is zeer overtuigend als de rijmende student Gozalve, die dichten en zingen over de liefde prefereert boven snelle seks. Bas-bariton Alexandre Diakoff is perfect gecast als de bankier, die zich eenmaal opgesloten in een klok realiseert dat hij beter thuis had kunnen blijven. Een beetje zoals het personage van Toon Hermans in ‘Vader gaat op stap’.

Centraal in deze muzikale voorloper van het ‘theater van de lach’, met al dat gesjouw en zich op het nippertje verstoppen, is het personage Concepción, een jonge meid die zich tekortgedaan voelt in haar huwelijk en tenminste eenmaal per week even haar gang wil kunnen gaan met een leuke minnaar. Romie Estèves is in haar element in deze rol, bijna een verlengstuk van haar geslaagde optreden bij Opera Zuid als Rosina in Il barbiere di Siviglia in 2017. Een prettig weerzien met deze fraaie mezzo, die tussentijds ook al veel succes had als Fantasio.

De philharmonie zuidnederland staat onder leiding van Karel Deseure. Het was een productie waar hij al lang naar uitkeek, we spraken er een paar jaar geleden al eens over. Ongetwijfeld had hij zich dit geheel anders voorgesteld, maar gelukkig heeft hij hiermee toch een nieuw succes aan zijn palmares weten toe te voegen, met dank aan het doorzettingsvermogen van Waut Koeken.