Opera Vlaanderen plaatst Purcells beroemde opera Dido and Aeneas in een nieuw, hedendaags kader. Het muziektheaterstuk van David Marton ging op zaterdag 24 april als livestream in première, met een glansrol voor Claron McFadden.

Ook de goden hebben hun scheppingsverhalen. Stephen Fry belichtte het ontstaan en de groei van een disfunctionerende familie op humoristische wijze in zijn boek Mythos. Na aanvankelijk hun twisten onderling te hebben uitgevochten, zetten de belangrijkste goden deze later voort door mensen te manipuleren en tegen elkaar op te zetten. Dat kon desastreuze gevolgen hebben en de Trojaanse Oorlog is daarvan zo ongeveer het uithangbord.

Door Helena te schaken, heeft Paris deze oorlog ontketend. Na de nederlaag van de Trojanen weet zijn broer Aeneas de dans te ontspringen, als we de sequel op Homerus’ Ilias (die veel later door Vergilius is gecreëerd) serieus willen nemen. Paris handelde echter niet uit zichzelf, hij had zich laten verleiden door Venus, die beloofde dat zij hem Helena tot vrouw zou maken. Maar daarmee schoffeerde hij Hera en Athene, althans in hun beleving. Die twee zijn de oorzaak dat een gebeurtenis die hooguit aanleiding had kunnen zijn voor een langdurige vete tussen Sparta en Troje uitgroeit tot een wereldoorlog die tien jaar zal duren.

Ons verleden was ooit hun toekomst; we kijken terug en proberen onder al die lagen geschiedenis de kern van het verhaal over die oorlog te achterhalen. Evenzo zal een toekomstige generatie ons huidige bestaan door een archeologische bril bekijken. Nu zijn goden natuurlijk voor de eeuwigheid bestemd en wie kunnen die klus beter aanpakken dan Jupiter en Juno, de oppergod en zijn eega.

De voorstelling begint met deze twee, gespeeld door de acteurs Thorbjörn Björnsson en Marie Goyette, die heel voorzichtig met een krabbertje en een kwastje iets aan de oppervlakte proberen te brengen. Even later staan ze met een smartphone in hun handen. Later komen daar een toetsenbord en een muis bij, die nog half in de hand van een skelet blijkt te zitten.

De goden worden geconfronteerd met hun eigen schuldige verleden. Zij hebben de mensen immers altijd aangezet tot handelingen met vaak grote gevolgen, louter en alleen om hun familieruzies te beslechten. Als tegen het einde van de voorstelling dit besef doordringt, proberen ze snel alles weer onder de grond te stoppen. Dat helpt natuurlijk niet: het wordt later nog wel een keer opgediept. Het opgraven en terugstoppen voegt alleen maar een extra laag aan de archeologische puzzel toe.

Limousine

Componist Kalle Kalima heeft muziek van Purcell, grotendeels ontleend aan zijn Dido and Aeneas, ingebed in een nieuw werk. Hij maakt graag gebruik van dissonante klanken, maar soms laat hij elektronische muziek heel welluidend samenklinken met barokke violen. Tijdens een discussie tussen Jupiter en Juno over de toekomst van Aeneas speelt een trio barokmuziek, sterk herhalend en na verloop van tijd erg eentonig, net als de gesprekken in dat godenhuwelijk.

De inbreng van de heksen in Purcells opera is geschrapt en vervangen door rechtstreekse goddelijk interventie, aangevuld met korte scènes waarin ‘voice artist’ Erika Stucky al improviserend in de handeling inbreekt. Haar optreden doet wat dadaïstisch aan en werkt zeer bevreemdend. Overigens vertolkt ze ook de rol van Venus, die haar zoon Aeneas tegen Juno in bescherming probeert te nemen.

Dido en haar zus Belinda zien we in eigentijdse kledij, evenals Aeneas. Als de romance zich begint aan te dienen, stappen ze gedrieën in een klaarstaande limousine. Dido biedt Aeneas een drankje aan uit de ingebouwde bar, maar hij slaat dat verstrooid af. Belinda laat geen mogelijkheid onbenut om haar zus in Aeneas’ armen te drijven. Als dat gelukt is, zorgt een onweer, en wat Aeneas van Jupiter krijgt ingefluisterd, voor een breuk tussen beiden vooraleer de relatie goed en wel begonnen is. Als Aeneas zich bedenkt, wijst Dido hem af. Dat hij van plan was te vertrekken, is verraad dat niet meer ongedaan kan worden gemaakt.

Trapje hoger

Marton geeft deze ontwikkeling meer diepgang door zowel Dido als Aeneas teksten te laten uitspreken die direct aan Vergilius zijn ontleend. Omdat Guillaume Andrieux en Alix le Saux, respectievelijk Aeneas en Dido, allebei Frans zijn, laat hij hen in hun eigen taal acteren. Met name in de tirades van Dido blijkt dat een goede keuze; het klinkt vloeiend en echt. In vergelijking met Dido is Aeneas een bijfiguur, zoals hij eigenlijk altijd al geweest was en na zijn vertrek ook zal blijven – een voetnoot in de mythologie. De wat kleurloze Andrieux is in dat opzicht goed gecast. Claron McFadden (Belinda) weet muzikaal en acterend het meeste te overtuigen. Ze staat een trapje hoger dan de twee andere zangers.

Het B’Rock Orchestra en het Koor Opera Ballet Vlaanderen staan onder leiding van Baert Naessens. Het voor deze live-uitvoering allesbepalende video-ontwerp komt voor rekening van Adrien Lamande. Hij kan terugkijken op een geslaagde avond.

Voor de gedachte dat de geschiedenis van de mensheid sterk herhalend is, kan ter bevestiging zo langzamerhand wel voldoende materiaal worden aangedragen. Maar als Marton heeft beoogd daar een andere oorzaak voor te duiden dan het menselijk handelen, slaat hij in mijn beleving de plank mis. De Trojaanse oorlog mag dan wel een historisch feit zijn, de inbreng van de goden is onderdeel van een mythe. En extrapolatie van een mythe leidt slechts tot nieuwe mythen, niet tot nieuwe feiten. Misschien heeft Marton in dit opzicht iets te veel hooi op zijn vork willen nemen.

De livestream is nog tot en met 8 mei beschikbaar. Zie voor meer informatie de website van Opera Vlaanderen.