‘Het is zover’, sprak directeur Kees Vlaardingerbroek bij het begin van een nieuw seizoen NTR ZaterdagMatinee. De duizend toegestane bezoekers applaudiseerden opgetogen voor het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor. Musici en zangers klapten even enthousiast terug. Waarna Fedora van Giordano begon. De hete hartstochten die daarbij loskwamen, zorgden voor mega-applaus. Het was inderdaad weer zover.

Het werd tijd dat Giordano’s opera tot klinken kwam. We moeten teruggaan tot 1924 om de laatste Nederlandse voorstelling van dit destijds populaire werkstuk uit 1898 te vinden. Het verloor de concurrentie met een ander verhaal op basis van een toneelstuk van de Franse schrijver Victorien Sardou: Tosca van Giacomo Puccini. Ook met een haat-liefdeverhouding, maar in een veel sterker en spannender opzet.

Jammer, want Umberto Giordano schreef krachtige en interessante muziek. Dat had hij al bewezen in het drama Andrea Chénier (1896), dat zich afspeelt tijdens de Franse Revolutie. Die opera hield wereldwijd wél repertoire, maar in Nederland kreeg Giordano nauwelijks voet aan de grond. De laatste voorstelling van Andrea Chénier door de toenmalige Nederlandse Operastichting vond plaats in 1966. De keuze van de NTR ZaterdagMatinee voor Fedora is hopelijk de aanzet naar een hernieuwde kennismaking met Chénier in een scenische productie.

Perfect debuut

Fedora biedt een gecompliceerd verhaal over de Russische adellijke weduwe Fedora Romazov, die op het punt staat te trouwen met een eveneens grafelijke hoogheid uit Sint-Petersburg, genaamd Vladimiro Andrejewitsj. Hij is weliswaar de kern in het drama en er wordt veel over hem gezegd, maar hij komt in de opera niet als zingend personage ten tonele. Want hij blijkt vermoord door een rivaal in de liefde, Loris Ipanov. Componist Giordano gaf hem gestalte als een tenor met vooral hoge en heftige partijen, die uitdrukking geven aan zijn opbloeiende liefde voor Fedora.

In de Italiaanse tenor Luciano Ganci had de Matinee een perfecte vertolker gevonden. Hij faalde in zijn debuutoptreden als Ipanov geen moment in de heldere hoogtes van zijn dramatische rol. Ook in de lyrische expressie van zijn liefdesgevoelens vleide hij het oor met intense zang.

Woeste bijval

Fedora gaat aanvankelijk in op de avances van Ipanov, maar haar gevoelens slaan om in blinde haat als zij ontdekt dat haar nieuwe minnaar haar eerdere geluk wreed heeft verstoord. Een prachtrol vol tegengestelde sentimenten voor de Armeense sopraan Lianna Haroutounian. Na haar eerdere bejubelde optredens in de Matinee als Butterfly en als Maria in Simon Boccanegra, heeft het publiek haar, gehoord de bijkans woeste bijval in het slotapplaus, in de armen gesloten als een nieuwe ‘koningin van de Matinee’.

In de wijze waarop zij haar partij zong en met inleving zelfs acteerde, vrijwel los van de bladmuziek, deed zij mij denken aan de legendarische Nelly Miricioiu. Ook Haroutounian gaf zich met gloed in haar veelkleurig stemgeluid over aan het verisme van haar rol. Ze moet daarin schakelen tussen allerlei sentimenten.

De moord die Ipanov pleegde, was geen politieke daad van een nihilist (zoals in de tsarentijd tegenstanders van het regime werden betiteld), maar een persoonlijke wraak voor het feit dat Fedora’s bruidegom Vladimiro een verhouding was begonnen met de vrouw van Ipanov. Vladimiro was alleen maar uit op het geld van de rijke Fedora. Een tranentrekkend verhaal, en die tranen vloeien aan het einde van de opera ook echt als Fedora gif inneemt uit verdriet en spijt. Sopraan Haroutounian stond er in die scène geslagen bij, zo intens beleefde zij haar rol.

Brokkelig

Drie bedrijven telt de opera, die zich op drie locaties afspeelt. Als eerste Sint-Petersburg, met zoete, sfeervolle klanken in het begin en met doodse doffe expressie als de dood van Vladimiro wordt gemeld. Dat eerste bedrijf zit brokkelig in elkaar, met heel veel figuren die iets komen melden of commentaar leveren. En stoet aan Nederlandse zangers vulde die rollen, met als uitblinkers bariton Frederik Bergman en tenor Linard Vrielink. Dirigent Giampaolo Bisanto had zijn handen vol om alle inzetten aan te geven en het Radio Filharmonisch Orkest en het koor door de veeleisende partituur te loodsen.

In het tweede bedrijf is Fedora een nieuw leven begonnen in Parijs. Lekkere dansante klanken omspelen de scène waarin Ipanov zijn intrede doet in de salon van Fedora. De sfeer is frivool, met een ondeugend lied over Russische vrouwen door diplomaat De Siriex, een glansmoment voor bariton Franco Vassallo. Een loflied op de champagne van Veuve Clicquot door Fedora’s zus Olga verhoogt de pret, met elan gezongen door sopraan Valentina Mastrangelo.

Luciano Ganci maakte in deze scène indruk met Ipanovs korte liefdearia ‘Amor ti vieta’, beroemd geworden door Enrico Caruso, die als jonge tenor debuteerde als Ipanov. Dirigent Bisanti zorgde voor een bruisende begeleiding. Dan ontspint zich een soort kat-en-muisspel tussen Ipanov en Fedora, waarin de laatste op listige wijze Ipanov de moord laat bekennen. Dat soms in parlandostijl uitgewerkte duet, spannend gezongen door Haroutounian en Ganci, wordt op de achtergrond begeleid door een pianist die sfeerstukjes speelt, een meesterlijke vondst van Giordano, later door Puccini gekopieerd in La Rondine (1917). Er zitten meer momenten in Fedora dat je denkt: aha, dat deed Puccini ook.

Dirigent knielt

Het derde bedrijf speelt zich af in Zwitserland. Giordano kleurde de scènes in met echo’s van hoorns, vogelgeluiden en een jongensstem op de achtergrond. Bijzonder moment is het fietslied van zus Olga, waarbij het orkest zoemende draaigeluiden laat horen van wat toen heel modern was: de fiets. Met schwung gespeeld door het Radio Filharmonisch.

Ipanov en Fedora zijn op hun liefdesnestje. ‘Te sola io guardo’, zingt Ipanov. Maar de sfeer wordt verstoord als diplomaat De Siriex ten tonele verschijnt om vreselijk nieuws uit Sint-Petersburg te melden. ‘Dio di giustizia’, zingt Fedora groots; zij denkt dat haar wraak voltooid is. Ze realiseert zich te laat dat ze in de kuil is gevallen die ze groef voor Ipanov. Met een enkele altviool als begeleiding zette Giordano deze scène onder hoogspanning. Een perfect slot aan een draak van een verhaal. De zaal barstte los, en dirigent Giampaolo Bisanti knielde voor Haroutounian!

Genoten van het optreden van Linard Vrielink? Beluister hieronder ons gesprek met de jonge tenor.