Vorig jaar overleed Aat Klompenhouwer, omschreven als ‘het hart van het Internationaal Lied Festival Zeist’. Als eerbetoon vulde bariton Benjamin Appl zondagavond het slotconcert van het festival met liederen uit de romantische periode die Klompenhouwer zo koesterde. Met oog en oor voor contrast weefde Appl ook een aantal meer moderne composities door zijn recital. Het werd een verpletterend optreden.

Bij sommige liederen denk je: o ja, dat nummer ken ik wel. Zoals de beroemde vertoning van Goethes ‘Erlkönig’ door Schubert. Maar dan staat er een Duitse bariton op het podium van de Zeister kerkzaal die meteen met de enerverende pianobegeleiding de overbekende tekst ‘Wer reitet so spät’ inzette. De schok was des te groter na het voorafgaande geheimzinnige voorgedragen ‘Zwielicht’ van Schumann.

Benjamin Appl kluisterde zijn toehoorders met een kleurrijk, krachtig eenmansdrama in ‘Erlkönig’. Elk van de drie personages (Vater, Kind, Erlkönig) werd van een scherp profiel voorzien. In deze uitvoering luisterden we naar een solo-opera van enkele minuten, met veel nuances en daverende accenten, begeleid door James Baillieu. Welke zanger gaat dit live in mijn geheugen overtreffen?

Ook Robert Stolz

Met deze ‘Erlkönig’ sloot het eerste deel. Daarin klonk ook ’Mondnacht’ van Robert Schumann, bijzonder door de wijze waarop Appl de expressie helemaal uitbuitte. Hij combineerde het lied onder het kopje ‘Maan’ met Schuberts ‘Der Wanderer an den Mond’ en een sfeervol moderne compositie van Arthur Somervell, ‘White in the moon the long road lies’ (op tekst van de componist).

Dat er ook lichtere zaken aan de orde kwamen, klonk door in ‘Auf der Heide blühen die letzte Rosen’ van Robert Stolz, zeer vrij naar het beroemde ‘Heideröslein’, met een in stijl gezongen nostalgische ‘Melodei’. Nooit gehoord, leuk om kennis mee te maken.

Appl had meer verrassingen in petto. Zoals de ‘Song of Black Max’, een ballade van de Engelsman Arnold Weinstein en de Britse toondichter William Bolcom (geboren 1938). Verhaald wordt op een Bertold Brecht-achtige manier over het smerige nachtleven in Rotterdam! Black Max – de naam gezongen als kogelschoten – glipte overal tussendoor.

Wat mij sterk opviel in Appls voordracht was de subtiele uitdrukkingskracht van zijn gezicht. Ook zijn ogen en zijn onberispelijke houding gingen mee in de expressie van een lied, waardoor het spannend was om hem te volgen, zonder alleen op de programmateksten te kijken. Hij oogde als de ideale schoonzoon en oorde als de ideale liedzanger. Het gemak waarmee hij van de ene taal naar de andere overstapte, met bijpassende kleuring van het idioom, maakte het plaatje compleet.

Guernica

Tegen het einde van zijn programma volvoerde Appl een slotoffensief van heb-ik-me jou-daar. Twee liederen met een lichte melodie van Ilse Weber (op eigen teksten) werden begeleid door eenvoudige coupletzettingen. De Joods-Tsjechische Weber was kinderverzorgster in Theresienstadt en schreef schrijnende liederen over het uitzichtloze bestaan in dat zogenaamde modelkamp, zoals ‘Ich wandre durch Theresienstadt’. Ook een wiegeliedje, dat zij met gitaarbegeleiding zong voor de kinderen, zong Appl met innige expressie, spaarzaam mooi begeleid door James Baillieu.

Bij een kindertransport naar Auschwitz in 1944 meldde Weber zich vrijwillig aan als begeleidster. Dat wetende kwam het daaropvolgende lied ‘The Children’ van de hedendaagse componist James Macmillan als een mokerslag aan. De beginregel was al onheilspellend: ‘Up the street they lie.’ Het tweede couplet vulde aan: ‘Death came out of the sky.’ Op dat moment kwam ‘Guernica’ van Picasso mij voor ogen.

De regels werden onbegeleid gezongen, als vermorzelende effecten met ertussen steeds sterkere accenten in de hoogste en laagste octaven op de piano. Eindigend met een doodsklok en een enorm bombardement. Een verpletterende ervaring.