Met slechts drie concertante uitvoeringen heeft De Nationale Opera toch iets kunnen redden van de geplande scenische productie van Salome van Richard Strauss. Vanwege de coronaperikelen moest de serie van zeven opvoeringen worden geschrapt. Zondagmiddag was alsnog de première, met een overweldigend sterke zangersbezetting.

Het Rotterdams Philharmonisch Orkest vulde in optimale bezetting de toneelvloer in het theater van Nationale Opera & Ballet, omgeven door grote, gebogen klankborden, waardoor er een behoorlijk akoestisch klimaat ontstond. Aan de voorkant van het podium een royale strook waar de personages uit het drama rond prinses Salome en de profeet Jochanaan, alias Johannes de Doper, in een simpele mis-en-scène vlot op- en afgingen.

In het centrum de Duitse dirigent Cornelius Meister, die met deze concertante Salome zijn debuut bij DNO maakte. Met superieur gevoel voor de kracht en de kleur van Strauss’ geweldige partituur leidde hij het orkest honderd minuten door de vaak heftige emoties die het verhaal over Salome beheersen. Niet gehinderd door de dempende werking van de orkestbak stortte de instrumentale muziek zich over het auditorium uit. Verdeeld over de parterre en de twee balkons volgden 415 bezoekers, ongeveer een derde van de normale capaciteit van 1600 stoelen. Het was een geweldige ervaring om de rijke compositie tot in de details te kunnen volgen.

Standvastige Holloway

Ondanks die enorme klankbron in de rug kostte het de solisten geen moeite om over de instrumentale laag heen te komen, van zulke klasse was de zangersbezetting. Voorop sopraan Jennifer Holloway als Salome. Vorstelijk gehuld in een goudglinsterende avondjurk bleef zij zonder een krimp te geven in klankkracht en stemexpressie standvastig in de liefde die ontvlamde bij het horen van de stem van Jochanaan. Vanuit het orkest werd op de bezwerende gebaren van dirigent Meister de kerker waarin de profeet gevangen was gezet met diepe en donkere geluiden uitgebeeld in de lage blazers. Huiveringwekkend klonk het.

In de concertante vormgeving kwam de stem van Jochanaan vanuit een onzichtbare zijruimte van het theater. Het intense geluid van de Amerikaanse bariton Brian Mulligan leverde bij mij een ervaring van kippenvel op. Dat groeide uit tot een gespannen beleving toen de gevangene in de indrukwekkende gestalte van Mulligan, begeleid door de serene klanken die Strauss voor deze scène bedacht, statig het toneel op liep.

Jennifer Holloway keek hem gefascineerd aan. De liefdevolle betuigingen uit haar mond werden met stoer-starre expressie door de in zwart pak gestoken Mulligan verworpen, eindigend in diens ‘Du bist verflucht’, ondersteund door een schrikwekkend orkestraal akkoord. Dat kwam extra hard aan omdat Holloway geen ‘femme fatale’ uitbeeldde, maar met koninklijke waardigheid haar liefde beleefde.

Doris Soffel

Het is Salome’s moeder Herodias die haar dochter stijft in haar koppige wens om het hoofd van Jochanaan te krijgen als beloning voor een dans die haar stiefvader Herodes, de tetrarch van Judea (een soort koning), wenst. De statige, in rode robe geklede mezzosopraan Doris Soffel, bij DNO befaamd om haar rol als Wotans strenge echtgenote Fricka in de Ring-opvoeringen van twintig jaar geleden, liet als Herodias horen niets aan satirische expressie en stemkracht te hebben ingeboet. Kolossaal daverde haar stem de ruimte in. ‘Beveel dat hij zwijgt’, als Jochanaan vanuit zijn kerker zijn verwensingen jegens haar rondslingert.

Herodes wringt zich in allerlei bochten om Salome tot andere gedachten te brengen. De Belgische tenor Thomas Blondelle, in zwart pak, zette niet alleen zijn stem stevig aan, maar drukte ook lijfelijk zijn heftige verzet tegen de onthoofding uit. Tevergeefs. Salome danste haar beroemde solo met de zeven sluiers, evenwel zonder dat Jennifer Holloway zelf op het toneel stond. Hier excelleerde Cornelius Meister, die het sensueel spelende Rotterdams ensemble in een meeslepende klankstroom de sluiers liet wegwerpen. Adembenemend.

Geen afgehakt hoofd

De spanning zou nog verder oplopen in het vervolg: de onthoofding van Jochanaan en de aanbieding van diens hoofd op een zilveren schaal, helemaal gehuld in de orkestrale beelden die Richard Strauss zo’n 117 jaar geleden uit de lucht plukte en die nog steeds huiveringwekkend krachtig en modern zijn.

De spanning was om te snijden, met geheimzinnige geluiden uit de orkestrale kerker, gevolgd door een enorme roffel uit het slagwerk. Waarna het onzichtbaar opbrengen van het afgehakte hoofd en Salome’s verrukking om een kus op de dode lippen te drukken een ijzingwekkende klankscène opleverde. Groots in extatische expressie was Holloway. ‘Man töte dieses Weib’, voorafgegaan door de sinistere motiefjes uit de hobo, vormde het onontkoombaar slot aan het drama.

In geënsceneerde opvoeringen wordt het verhaal omkleed met de op Salome verliefde officier Narraboth (met klemmende uitdrukking gezongen door Gerard Schneider) en met een stoet kiftende Joodse wetgeleerden en volgelingen van Johannes, plus soldaten en vreemdelingen, allen in zwart pak gestoken. Door de snelle concertante enscenering een effectieve toevoeging van couleur locale, zonder allerlei toneelmatig gedoe, met prima inbreng van een rij Nederlandse zangers.

Gehoord het uitstekende effect van de klankschelp zou DNO vaker een productie concertant moeten doen. Spaart een hoop geld en voorkomt ingrepen van eigenzinnige regisseurs.

Salome is nog te zien op 12 en 14 februari. Op het moment van schrijven zijn er nog kaarten beschikbaar. Zie voor meer informatie de website van De Nationale Opera.