Orphée als belevenis via VR-bril
Zelf kiezen welke van twee gelijktijdig spelende voorstellingen je wilt zien. En dan ook nog een VR-bril op. Het Opera Forward Festival bood met Orphée | L’Amour | Eurydice, afgekort O/A/E, een geheel andere vorm van muziektheater.
Verdeeld over negen dagen biedt De Nationale Opera een programma dat zich richt op mogelijkheden om het fenomeen opera levensvatbaar te houden. Onder de titel Opera Forward Festival (OFF) zijn onder meer manifestaties met spoken word, een installatie rond beeld en geluid en diverse nieuwe opera’s op het thema van afscheid nemen en sterven te zien. Er is zelfs een concert ‘Opera goes pop’ van mezzosopraan Katia Ledoux.
Op de eerste dag van OFF, zaterdag 5 maart, herbergde Nationale Opera & Ballet twee producties gebaseerd op de Romeinse legende van de zanger Orpheus en zijn geliefde Eurydice. De grootschalige versie Euridyce – Die Liebenden, blind in traditionele stijl van componist/librettist Manfred Trojahn (lees de recensie) beleefde zijn wereldpremière in de grote zaal voor zo’n 1.300 toeschouwers, terwijl in de kleine Boekmanzaal voor een select publiek van twee groepen met een tiental personen een experimentele kijk op het drama werd ontplooid. Zo extreem onderscheiden veel OFF-onderdelen zich van elkaar.
Met de afkorting O/A/E als titel wordt in de experimentele aanpak verwezen naar Orphée, Amour en Euridyce. Het zijn de personages uit de opera die Christoph Willibald von Gluck componeerde in de tweede helft van de achttiende eeuw. De Nederlandse theatermaker Robin Coops splitste de figuren in gescheiden, gelijktijdig verlopende voorstellingen, vandaar de schuine strepen tussen de afkortende hoofdletters.
Onomkeerbaar
De bezoeker kon vooraf kiezen voor een visie van het verhaal gericht op Orphée of op Eurydice. Ik kwam in de Orphée-groep terecht. Beide voorstellingen speelden zich tegelijkertijd af in een ruimte die in drie ‘kamers’ was verdeeld. De toeschouwers zaten op een trapsgewijs oplopende stellage.
Bij de Orphée-groep vertolkte zanger Lucas van Lierop de titelfiguur, in zijn zwart leren kostuum ogend als een popzanger. Zich begeleidend op elektrische gitaar zong hij over de verwarring waarin Orphée verkeert als zijn geliefde hem heeft verlaten. Met geprojecteerde sms-berichtjes waren zij nog met elkaar in contact, maar de scheiding was onomkeerbaar.
Robin Coops verwerkte in deze opzet zijn eigen ervaringen met een verbroken relatie en de troost die hij putte uit Glucks opera. Het verdriet werd namelijk ook verwerkt door middel van fragmenten uit die opera. Van Lierop droeg ze voor met een mooie en krachtige tenorstem in arrangementen van componist Zbigniew Wolny.
Met VR-bril
Daarna werden de bezoekers naar een tweede ruimte geleid, waar zij een virtualrealitybril kregen opgezet. Met handbewegingen kon de kijker de beelden beïnvloeden die VR-regisseur Avinash Changa had ontworpen. Daarin figureerde een rijzige dame in een rode avondjurk, ik vermoed Euridyce voorstellend.
Volgens instructie konden we rondjes lopen om de volledige projectie te ervaren, wat ik vermeed om verlies van evenwicht te voorkomen. Zo’n bril geeft je een heel ander gevoel van ruimtelijkheid. Leuk speeltje, maar de meerwaarde in de beleving van het verhaal merkte ik niet.
De voorstelling eindigde in een derde ‘kamer’, door een doek gescheiden van de eerste ruimte, waar zanger-gitarist Van Lierop geknakt zijn verdriet uitzong in Glucks beroemde aria ‘Che farò senza Euridice’. Een echt indrukwekkend momentje in het ruim 30 minuten durende experiment.
De toeschouwers bij het tegenspel ‘Eurydice’ – dat ik dus niet meemaakte – volgden haar ook in de drie kamers. De titelheldin werd daar uitgebeeld door een balletdanseres. Een VR-ervaring was vervangen door geluiden via een koptelefoon. L’Amour, in rokkostuum gestoken, huppelde Engelse teksten declamerend tussen beide onderdelen.
In hoeverre de bijdrage O/A/E iets oplevert voor de ontwikkeling van opera en muziektheater, is voor mij een vraagteken. Componist Michel van der Aa heeft al met driedimensionale middelen flinke stappen gezet in avondvullende stukken. Voor Robin Coops lijkt me zijn O/A/E een mooie vingeroefening voor een toekomstig substantieel project.
Nieuwe opera’s
De bijdrage O/A/E was slechts in het eerste weekeinde van OFF te beleven. Op 11 maart wordt er een nieuwe kameropera gerealiseerd, vernoemd naar Denis & Katya. Het zijn twee jongeren die wegliepen van huis en hun avonturen via livestream de wereld instuurden. Philip Venables componeerde de muziek bij het libretto van Ted Huffman, die ook de regie voert en daarbij videobeelden ingelast heeft. De productie wordt ook op 14, 16 en 18 maart vertoond in de grote zaal van Nationale Opera & Ballet.
Op 12 maart gaat een multimediale opera van een team van kunstenaars onder leiding van Lisenka Heijboer Castanón in première onder de titel I have missed you forever. Het thema past mooi bij het Orpheus-verhaal, want deze opera gaat ook over afscheid nemen en dood. Het is een coproductie met het Asko|Schönberg Ensemble. Te beleven in het Internationaal Theater Amsterdam, alias de Stadsschouwburg, ook op 13, 15, 17 en 18 maart.
Katia Ledoux zingt haar opera-popprogramma eenmalig op 12 maart om 16.45 uur in de foyer van Nationale Opera & Ballet.
Info
Meer lezen
Recensie Eurydice – Die Liebenden, blind (Place de l’Opera)
De auteur
