De Nationale Opera Studio presenteerde op 2 juli een speciale voorstelling van Dido and Aeneas. De voorstelling kwam tot stand tijdens de pandemie, ten tijde waarvan de leden van de studio en het Nederlands Kamerorkest verschillende projecten bedachten en uitvoerden, toen nog op afstand. Het idee ontstond om echt samen Henry Purcells opera uit te voeren. Daarbij werd eeuwenoude muziek uit het Midden-Oosten gecombineerd met de eeuwenoude muziek van Purcell.

Dat idee werd werkelijkheid in Paradiso in Amsterdam, een mooie maar zeker niet ideale zaal voor een operauitvoering. Akoestisch was het allemaal prima in orde, maar door de vrije keuze van de zitplaatsen was de zaal al ruim voor aanvang helemaal vol, waardoor velen op de balkons plaats moesten nemen. Het gevolg was helaas dat een groot deel van de voorstelling visueel verloren ging door de slechte zichtlijnen op het balkon, waar ik helaas ook plaats had moeten nemen.

Als ik eerlijk ben was vanaf mijn plek 80% van de voorstelling niet te zien en dat was erg jammer want de theatrale elementen van de uitvoeringen leken op zich goed in orde; mooie belichting, leuke op-en afkomsten vanuit allerlei hoeken van het theater, simpele maar elegante kostuums, sterke dramatische prestaties van de zangers, maar veel was dus onzichtbaar. Het leuke koor, dat gelukkig op het balkon aan de zijkant was opgesteld, was voor ons wel goed in beeld en de dames van het Nationaal Vrouwen Jeugdkoor zongen en acteerden vol overgave en precisie.

Op het toneel zaten leden van het Nederlands Kamerorkest die onder leiding van Andreas Küppers van achter het klavecimbel, prachtig genuanceerd speelden met daarbij ook een aanstekelijk enthousiasme. Ze werden bijgestaan door twee muzikanten, Saif Al-Khayyat op ud en Nora Thiele, die de riqq, de bendit en ander percussie-instrumenten bespeelde en een zangeres, Baidar Al Basri. Samen omlijstten zij de voorstelling met mooie Arabische muziek, voortreffelijk en smaakvol gespeeld en daarbij werkelijk een Mediterrane dimensie aan de opera toevoegend. Per slot van rekening speelt Dido and Aeneas zich af in Carthago, het huidige Tunesië.

De voorstelling opende met een instrumentale improvisatie, die vol subtiele ritmes en dromerige klanken een spannende en haast bezwerende sfeer creëerde. Die Middeleeuwse klanken uit het Midden-Oosten gingen naadloos over in de eerste akte van Dido and Aeneas.

De om de dood van haar echtgenoot treurende koningin Dido (prachtig gezongen door Claire Antoine) wordt opgevrolijkt door haar zus en dienares Belinda, de sopraan Inna Demenkova. De russsische sopraan heeft een heldere stem, die mooi en passend bij de stijl non-vibrato kan zingen, maar soms een beetje warmte in de stem mist.

Als dan de schone vreemdeling Aeneas verschijnt, is Dido op stel en sprong haar overleden man vergeten en gaat een hartstochtelijk relatie aan met Aeneas (prima vertolkt door Frederik Bergman).

Dit gebeurt in een heel korte sceène; een ontmoeting vol diepe en intense blikken en weg zijn ze. De stralend Belinda denkt dat alles goed zal komen.

Een jaloerse en kwaadaardige tovenares, buitengewoon expressief gezongen door mezzo sopraan Maya Gour, heeft heel andere ideeën over dit prille geluk en roept haar heksen op de boel goed te verstoren.

Met grappige danspasjes en duivelse lachjes wekken de heksen en tovenares een storm op waardoor Aeneas tijdens een jachtpartij zijn gevolg en Dido kwijtraakt. Bariton Georgiy Debras-Richter leefde zich kostelijk uit in zijn heksenrol en ook het koor leverde een mooie bijdrage in deze storm-scène met gestileerde en goed gecoördineerde betoverende bewegingen, die voor een echt goed theatraal effect zorgen.

Een van de heksen neemt de vorm van de God Mercurius aan (vanaf het balkon voortreffelijk gezongen door Ian Castro) en overtuigt Aeneas ervan dat hij Dido moet verlaten om zijn missie, het opzetten van een Trojaans Rijk op Italiaans grond, te voltooien.

Het plannetje van de heksen en tovenares is geslaagd en vol tegenzin maakt Aeneas zich gereed voor zijn vertrek.  Een vrolijke matroos (ook weer zeer sterk en mooi gezongen door tenor Ian Castro) kondigt met een kratje Heineken 0.0 bier in de hand, hun vertrek aan.

Dido wil niets weten van de krokodillentranen van Aeneas en stuurt hem, ondanks zijn wens om te blijven, weg. Als hij dan ook echt vertrekt  ziet ze, diepbedroefd en gekwetst, slechts een uitweg; een dramatische zelfgekozen dood.

Claire Antoine maakte van haar afscheids- en sterfscène, ´Thy hand Belinda…When I am laid in earth, vocaal en theatraal het hoogtepunt, zoals het natuurlijk ook hoort. Ingetogen, expressief met prachtig stem materiaal was haar slotscène een juweeltje.

Het koor stuurde haar ziel daarna op weg met het prachtige ´On drooping wings´.

De intermezzo´s door Baidar Al Basri en haar twee muzikanten brachten de hele voorstelling op een ander niveau, met een intensiteit van emoties en muzikale kleuren die de opera een bed van Midden-Oosterse authenticiteit gaf. Bij haar zang, in traditioneel Irakees en Andalusisch Mouwashah (een Arabische vorm van poëzie en muziek die zijn oorsprong al in de 11^de eeuw had), was de verstaanbaarheid geen enkel probleem; zij droeg haar emoties zo overtuigend uit, dat de letterlijke woorden er voor mij raar genoeg niet echt toe deden.

Dictie

Wat dat betreft kunnen de getalenteerde zangers van de operastudio misschien nog wel wat van haar leren. Juist omdat de opera in het Engels gezongen wordt, verwacht je de teksten goed te kunnen volgen. Ian Castro, Fredrik Bergman en Claire Antoine en Maya Gour waren redelijk tot goed te verstaan maar bij de andere zangers was de dictie en daardoor de verstaanbaarheid de enige vocale zwakke kant van de voorstelling. Voor een doorgewinterde operaganger was dit en het ontbreken van boventitels geen probleem om de voorstelling te volgen, maar voor mensen die de opera nog nooit gezien hadden was het wel lastig. Doordat de teksten niet goed te verstaan waren en zonder een goed zicht op het gebeuren, waren dat een moeilijk te nemen hindernissen, om echt in het drama van de voorstelling meegesleept te worden.

ARIA

Leuk was te zien, maar vooral om te horen, hoe Elenora Hu als Eerste Heks, diep in haar vocale arsenaal tastte om hysterische hoge heksen klanken te produceren en ze leek zingend en acterend volledig in haar element. Als  Tweede vrouw zong ze met mooie lyrische lijnen en een elegante toon. De winnares van het tv-programma Aria was in geen enkel opzicht de mindere van de anderen en verdient haar plek in de studio dubbel en dwars.

Laten we hopen dat het niet bij deze operasamenwerking blijft want De Nationale Opera Studio en het Nederlands Kamerorkest lijken natuurlijke partners en als er een even natuurlijke link met deze voortreffelijke Arabische muzikanten te vinden is voor een ander werk, wil ik de volgende voorstelling met hun muzikale omlijstingen graag weer zien. Jammer dat het in het geval van deze Dido and Aeneas bij slechts één voorstelling bleef. Veel meer mensen hadden hiervan kunnen en moeten genieten!

Verder lezen, luisteren en kijken

Jordi Kooiman kondigde in 2018 de komst van de Nationale Opera Studio aan.

De Nationale Opera Studio maakte een video over de voorbereidingen van Dido and Aeneas.

Een historische en legendarische uitvoering van Dido´s lament door Dame Janet Baker in 1966.