Er is niks nieuws onder de zon: vier eeuwen voor onze jaartelling waarschuwden de Chinezen al voor uitbuiting van de aarde in een bundel half-mythische geografische en dierkundige kennis. Ik koos het gezegde bewust, de zon of zonnen staan centraal in twee van de vier legendes die Huang Ruo koos uit deze klassieker voor zijn gelijknamige vocale theaterwerk Book of Mountains & Seas. Fabelachtige theatermagie schiep 3 juli in het Muziekgebouw aan ´t IJ een voormenselijke en toch zorgelijk actuele wereld.

Voor een diepzwarte verticale rondte, geflankeerd door twee slagwerkers, lichtten partituur-tablets de 12 gezichten van Ars Nova Copenhagen luguber op. In een luxevervanging van hun zieke chef Paul Hillier leidde de Amerikaans-Chinese componist vanaf het eerste balkon zelf dit koor, wat de keus als klapstuk van The Big Sing (voorheen de Koorbiënnale) verklaart. Toch misstaat ‘opera’ niet, gezien de visuele impact die het marionettengenie Basil Twist aan Chinese clichés als zijde en lampionnen gaf.

In deel één domineerde een derde element, te weten stukken verweerd drijfhout, tegelijk het gezicht vormend van Pan Gu als het ei waaruit dit oer-wezen kroop. IJle vrouwenstemmen zetten de toon in strenge rituele klanken, begeleid door zachte gongslagen. Na een schelle climax, als vocale ‘Big Bang’, vormde hout zich tot bergen, zijden lappen tot zeeën en lampionnen tot zon en maan. Een warmere samenzang suggereerde tot slot de mens, maar als kroon op de schepping? Ruo heeft zijn twijfels…

Zangkunsten

Nervositeit was de grondtoon van mythe twee, over een verdronken prinses die in vogelgedaante zinloze wraak op de zee neemt. Bij de vrouwen hoorde ik gekwetter, bij de mannen rollende golven, maar in plausibel Chinees klinkende zangstijl ging Ars Nova’s expressie veel dieper. Al geldt Huang Ruo nu als groot symfonicus, tot zijn 14^e hoorde hij op het eiland Hainan slechts volksopera met percussie en stem. Zijn eigen zangkunsten (te genieten op YouTube) bewogen Paul Hillier tot deze commissie.

De zes poppenspelers verborgen zich niet, wat totaal geen afbreuk deed aan de suggestieve werking. Steeds als de vogel-prinses (niks dan een rood-gebiesde doek op een stok) het zeeoppervlak (een wit laken) raakte, vonkte deze groen op.

De summiere projecties in Engels en Mandarijn vertelden niks over de houten zeedraak die in rondedans prikkeling toevoegde. Want hoe knap ook gerealiseerd, in deze twee korte openingsdelen ontbrak nog de spanning die de rest van de middag zou kenmerken.

Tergend traag maar trance-wekkend gracieus zweefden 10 lampionnen stuk voor stuk tevoorschijn, boven een eindeloos gevarieerde vocale textuur. Dit werk is echt 12-stemmig, elke zanger werd op zijn/haar tijd solistisch in het zonnetje gezet.

In deze derde sage verrichten 10 zonnen ploegendienst rond de aarde, tot ze besluiten tot een gezamenlijk optreden. Begeleid door dreigende tromroffels (van Toronto Percussion) zwaaiden de oranje, rood en hel-paars knipperende bollen vervaarlijk boven de voorste stoelenrijen.

Onze klimaatopwarming laat zich helaas niet zo snel fixen als hier, door een God van Boogschutters die met een houtblok als kruisboog negen zonnen koud maakte. Zwak-blauw dropen ze af maar de enige echte werd in de slotmythe doelwit van de reus Kua Fu. Dit was Basil Twist op zijn absolute top: uit de ondefinieerbare stukken wrakhout vormde zich een van top tot teen griezelig realistisch wezen, met zijn niet-bestaande ogen grimmig de zaal beglurend.

De muziek kreeg hier een agressief karakter met gescandeerde kreten ‘Kua Fu!’, praktisch het enige dat ik herkende. Ook volbloed Chinezen zouden overigens tekortschieten, aangezien Huang Ruo de luttele regels uit de oude tekst aanvulde met een zelfverzonnen ‘hemeltaal’. Overtuigende renpassen zonder effect maakte de reus in zijn futiele jacht op de zon, daarbij rivieren en zeeën leegdrinkend. In het houtskelet verdwijnende zijden doeken, hoe simpel en tegelijk briljant kan toneelbetovering zijn?

Vooraf had de artistiek leider van The Big Sing de noten wat ontactisch als ‘repetitive’ gekenschetst. Maar de inderdaad genadeloos hamerende ritmes verklankten de hardhoofdigheid van Kua Fu, mij qua uiterlijk een gorilla suggererend (juist door die bonken), echter met de inborst van een rupsje-nooit-genoeg. Deze lijn is simpel door te trekken, al was een leerstuk zeker niet Huang Ruo’s doel.

Uit de onvermijdelijk ontmantelde reus groeit in de sage een paradijselijk perzikbloesembos. Op de hemeltaal volgde nu hemelmuziek, met vocale drone-technieken gesteund door sonoor neuriënde klankschalen. Losse stemmen ontsnapten om weer te versmelten tot een soort kosmische oerklank. Vraagt een waar pararijs misschien een na-menselijke wereld? Bewust koos Ruo geen grootse climax maar een roze gloed achter het zwarte gat en een handvol bloesemblaadjes hielden de hoop levend.

Verder lezen luisteren en kijken

Zowel in De Volkskrant als in Het Parool zijn interviews met Huang Ruo te lezen. U moet zich mogelijk aanmelden om de stukken online te lezen.

De componist Huang Ruo  geeft een korte inleiding op het werk Book of Mountains and seas.

Een korte video impressie van de voorstelling Book of Mountains and Seas.

Meer weten en lezen over de oude Chinese vertelling kan op Wikipedia. 

En als u het hele verhaal wilt lezen kan u het boek in een Engelse vertaling kopen.