Opkomst en ondergang artistiek geslaagd
´Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny´: de titel van de opera van Kurt Weill is heel duidelijk en windt er geen doekjes omheen. Het publiek van de OperaBallet Vlaanderen in Antwerpen wordt getuige van de stichting, glorietijd en onvermijdelijke neergang van een stad die zijn bestand aan de ellende in de wereld heeft te danken. Die ellende houdt namelijk op bij de grenzen van Mahagonny, die in een afgelegen en verlaten plaats ergens in Amerika door voortvluchtige criminelen en prostituees wordt gesticht.
Vrije keuzes en gevolgen
Alles is mogelijk en alles is toegestaan, met dit slogan trekt de snelgroeiende stad hordes van drinkende, etende, vechtende en bordeel bezoekende mannen aan, die al hun dromen in deze paradijselijk plaats van vrijheid en rijkdom willen zien uitkomen. Maar als deze dromen de ontgoochelde bewoners toch niet gelukkig kunnen maken, blijkt er geen uitweg meer. Vrije keuzes hebben namelijk ook gevolgen en deze moet men zelf dragen, of zoals Jenny Hill, één van de meisjes dat de stad draaiend houdt, het treffend verwoordt: ‘Je maakt je eigen bed en gaat erop liggen” (Denn wie man sich bettet, so liegt man.) Daar komt Jim Mahoney, de veel te veel nadenkende houthakker uit Alaska, al snel achter als hij zijn vlucht uit de illusie met een eigen leven moet bekopen.
Ivo van Hove
“Mahagonny” van Kurt Weill en Bertolt Brecht is een ruw, scherp en sterk moraliserend stuk dat heel gemakkelijk voor een serie niets omhullende illustraties van zonden der mensheid kan staan. Het is daarom al bij voorbaat zeer verleidelijk voor een regisseur om een naturalistische versie van een spreekwoordelijke Sodom en Gomorra neer te zetten of een eigen Tuin der lusten van Jheronimus Bosch op het podium uit te beelden. In de enscenering van Ivo van Hove komen zeker momenten voor die voor opgetrokken wenkbrauwen kunnen zorgen, maar ze voeren geen boventoon en hebben, hoe vreemd genoeg het ook klinkt, zelfs een duidelijke functionele boodschap door de absurditeit van de dagelijkse routine in deze godvergeten plaats te benadrukken.
Reality show
De regie is artistiek gelaagd en zodanig doordacht dat elk detail doeltreffend en functioneel werkt. Het publiek wordt letterlijk de getuige van Mahagonny’s opkomst en ondergang want elk moment op het podium wordt door een cameraman live gefilmd en direct op een groot scherm geprojecteerd. De vergelijking met reality shows, vlogs, Instagram en Facebook -filmpjes en berichten is zo gemaakt. Voor de ogen van het publiek wordt een live visual content gecreëerd waarbij alles meteen in beeld wordt gebracht, vastgelegd en uitvergroot. Close-ups geven het gevoel van betrokkenheid terwijl full shots en panoramabeelden de nodige afstand tot het ’televisie kijkende’ publiek creëren. Live ‘reportages’ uit Mahagonny geven de uitgelaten en gespannen sfeer heel goed weer, met zijn uitbundige vrolijkheid, angst en paniek.
Muzikaal vol bord
Er gebeurt veel op het toneel, maar ook als luisteraar krijg je ontzettend veel op je muzikale ‘bord’. Net als de eerste opera van Weill, de beroemde “Dreigroschenoper”, komt ‘Mahagonny’ uit een toneelstuk met muziek en liederen op teksten van Bertolt Brecht. Het oorspronkelijke “Das Mahagonny Singspiel” werd later uitgebreid waardoor zijn aanvankelijk cabaretachtige muziek in een nieuw orkestraal jasje werd gestoken. Dat laatste past soms heel nauw. De opera lijkt op een muzikale lappendeken waar inspirerende, aanstekelijke, melodieuze en brutale stukken aan elkaar worden gebonden door soms wel heel langdradige, zware en duidelijk als overgangsmomenten bedoelde ‘lappen’ muziek. Deze weinig inspirerende momenten worden echter ruimschoots gecompenseerd door het memorabele Alabamalied van Jenny, het lied Is here no telephone?, de indrukwekkende orkaanscene, het al genoemde Denn wie man sich bettet, so liegt man en vele koorliederen, gezongen door het mannelijk ensemble.
Muzikale verwijzingen
Er zitten bovendien talloze muzikale verwijzingen naar de muziek van Bach tot Weill zelf, die de partituur extra spannend en interessant maken. Zo hier en daar duiken er ineens de bekende melodieën uit ´Die Dreigroschenoper´ op, dan wordt er weer een knipoog gemaakt naar het koor van de bruidsmeisjes uit ´Der Freischütz´ van Von Weber en dan klinkt er ineens het begin van de strijdlustige “Internationale”. Jazzritmes en saxofoonklanken, foxtrot, blues en tango zijn ook ruim vertegenwoordigd in swingende koren en dansende orkestbegeleiding. Het Symfonisch Orkest OperaBallet Vlaanderen onder leiding van Alejo Pérez weet zijn weg in Weills caleidoscoop van motieven, ritmen, modulaties en dissonanten feilloos te vinden. Dat geldt ook voor alle solisten en koorleden, die een muzikaal zeer evenwichtige ´Mahagonny´ neerzetten. Alle koorscènes zijn buitengewoon geslaagd en indrukwekkend gezongen.
Sterke solisten
Het solistenensemble is heel sterk, om te beginnen met Katharina Persicke als emotionele en warmbloedige Jenny. De tenor Leonardo Capalbo laat zijn houthakker Jim een overtuigende psychologische transformatie ondergaan, van de zich vervelende zuiplap en vechtbaas tot een idealistische dromer die na zijn dood als protestsymbool letterlijk op handen wordt (weg)gedragen. Ook Jims vrienden laten goed indruk achter: de doodgeslagen Joe (Marcel Brunner), de zich dood vretende Jack (Frederick Ballentine) en als enige overgebleven Bill (Thomas Oliemans).
Het muzikale en vocale niveau van de uitvoering, de realistische vormgeving en het concept en de uitwerking ervan in de regie maken van dit complexe werk een artistiek integere operavoorstelling, waarin geen enkel van Weills politiek en sociaal geëngageerde boodschappen verloren gaat.
Verder lezen, luisteren en kijken
Ivo van Hove droomde al lang van het regisseren van ´Mahagonny´
In 2014 schreef Kurt Gänzel een recensie vol vraagtekesn over ´Mahagonny´ in Berlijn.
Al in 2016 schreef Jordi Kooi man een mooi interview met de ´omnivoor´ Thomas Oliemans,
´Aufstieg unFall der Stadt Mahagonny´ is nog te zien tot en met 18 november in Gent en Luxemburg.
De auteur
