De roem van de Duits-Amerikaanse componist Kurt Weill steunt op slechts een paar titels uit zijn toch omvangrijke werklijst aan opera’s en musicals. Die Dreigroschenoper is de bekendste. Ook Aufstieg und Fall der Stad Mahagonny houdt repertoire, en wat minder Der Silbersee. Opera Zuid maakt ons bewust dat er meer te ontdekken is bij Weill. Het Maastrichtse gezelschap reist door het land met de musical Lady in the dark, het eerste grote succes van Weill op Broadway in 1941.

Het stuk neigt zowel naar opera als naar musical. Opera Zuid afficheert Lady in het Dark daarom als ‘Broadway-opera’. Aan beide kanten van deze kwalificatie wordt recht gedaan. Met sopraan Maartje Rammeloo in de hoofdrol wordt het opera-element met een geweldige zangeres en actrice ingevuld. En als musical komt de productie schitterend uit de verf met heerlijk dans- en showwerk.

Lady in the dark gaat over een ambitieuze vrouw, Liza Elliott, die in haar werk als hoofdredactrice van het chique modeblad Allure, verstrikt raakt in haar leidinggevende positie. Zij ligt voortdurend overhoop met haar vormgever Charley Johnson. Daarin vermengen zich problemen van persoonlijke aard. Zij heeft een relatie met de financier van het blad, Kendall Nesbitt, maar voelt zich er toch niet gelukkig in. De ontmoeting met filmster Randy Curtis, van wie in het blad een fotoserie wordt opgenomen, brengt haar verder uit evenwicht.

In therapie

Om de problemen de baas te worden, gaat Liza Elliott in therapie bij een psycholoog, dr Brooks. Die maakt in haar geheugen dromen los over haar ongelukkige kinderjaren, over haar school- en studietijd, en over haar drang om te gloriëren en te domineren. In de drie droomscènes die de kern van de musical vormen, komt zij langzamerhand uit haar mentale duisternis.

Het is een interessant libretto dat de succesvolle Broadway toneelschrijver en regisseur Moss Hart leverde aan componist Kurt Weill. Hart verwerkte er eigen ervaring met psycho-therapie in. Bij de verdere muzikale uitwerking betrok Weill een andere grootheid op Broadway, tekstschrijver Ira Gerschwin, oudere broer van componist George Gerschwin. Ira Gerschwin schreef de songs voor Lady in the dark, nummers die los flinke bekendheid kregen dankzij uitvoeringen door zowel opera- als musicalsterren. Het lied van Jenny, en vooral het themalied ‘My Ship’ worden in deze productie met geur en kleur gezongen èn gedanst door Maartje Rammeloo in de rol van Liza Elliott. ‘Ik heb zelfs dansles genomen om te kunnen dansen als Liza en ben thuis gaan jongleren’, zo vertelt zij in een interview in het programmaboekje.

Swingende muziek

Het was een beetje vreemde ervaring bij de tweede voorstelling, dinsdag 15 november in de Utrechtse Stadsschouwburg, dat het stuk pas op gang kwam na de pauze. De tweede helft begon met een meeslepende en swingende orkestrale inleiding door philharmonie zuidnederland onder leiding van de Amerikaanse dirigent David Stern. Het was genieten van de pittige ritmen in het slagwerk, felle samenklanken van drie trompetten en een trombone en de zoete harmonieën uit de drie saxofoons. Op en top Kurt Weill met een flinke scheut Broadway. Ik kwam toen pas in de sfeer van de musical.

Die is opgezet als een raamvertelling waarin zich dromen ontplooien, met het karakter van een nachtmerrie, zoals de uitgebreide scène over de keus van een cover voor het komende nummer van Allure. In de droom ‘De Grootste Show op Aarde’ wordt het redactiekantoor overspoeld door een compleet circus in een spannend geregisseerde show waarin Liza Elliott de rol van een steractrice speelt. Het circus verandert echter in een rechtbank waarin zij zich moet verdedigen waarom ze zo besluiteloos is. Al haar tegenspelers krijgen hier mooie kansen om te zingen en acteren, met bariton Quirijn de Lang als filmster Curtis in een hoofdrol. Hij straalt een natuurlijke charme uit in zijn spel en hij zingt zijn nummers met flair.

My Ship

In de muzikale opzet benutte Weill aan het begin van elke droomscène een fragment uit een liedje dat Liza Elliott zong als klein meisje. Ze heeft alleen het begin van het melodietje onthouden. Het werkt als een muzikale rode draad die aan het eind van de musical compleet tot klinken komt in het lied ‘My Ship’ als Liza Elliott dankzij de therapie van psycholoog Brooks uit haar mentale crisis komt.

Die crisis vormt het begin van de musical. Merkwaardig genoeg wordt die niet ingeleid door een ouverture, maar klinkt er in de productie van Opera Zuid geklik van type-machines. De aansluitende eerste scène is meteen het bezoek van Elliott aan de psycholoog, in de vorm van een uitvoerige dialoog waarbij de patiënt in enorme clubfauteuil tot rust komt.

De musical begint dus met gesproken toneelspel. In het deel vóór de pauze overheerst dat spreken. Het wordt weliswaar virtuoos gedaan door bariton Elliott Carlton Hines als de vormgever Charley Johnson (vrijwel geheel een spreekrol) en door tenor Simon Butteriss die in de rol van de veeleisende fotograaf Russell Paxton een flinke bijdrage levert aan de stress-gevoelens van zijn hoofdredactrice. De acteur Jeremy Finch White speelt de wat oudere minnaar van Liza Elliott met vaderlijke expressie.

Minder neerbuigend

De mannenrol van de psycholoog Brooks wordt in deze productie gespeeld door een actrice: Sylvia Poorta, befaamd geworden met haar spel als koningin Wilhelmina in de musical Soldaat van Oranje. Deze ingreep deed de Britse regisseuse Anna Pool ‘om de neerbuigende toon minder hinderlijk te maken dan wanneer deze van een man zou zijn’, aldus Pool. ’Zo probeer ik de verhoudingen gelijkwaardiger te maken. Niet als een feministische daad, maar als een daad van bevrijding, zodat we ook nu nog kunnen genieten van Lady in het Dark,’

Dat genieten van deze productie wordt hogelijk bevorderd door de slimme regie in een gelijkblijvend, prachtig ogend decor ontworpen door Madeleine Boyd. Maar vooral het dansen en zingen van het Theaterkoor Opera Zuid en van een naamloos ensemble van rappe musical-dansers in virtuoze choreografie van Rebecca Howell, doet het theaterhart sneller kloppen. In de tweede helft van de avond komen de schitterende koornummers echt tot leven, gedragen door de stevige klanken uit de orkestbak opgewekt door de stuwende kracht van dirigent Stern.

Tot in de kleine rollen heeft intendant Waut Koeken een prima cast bijeengebracht. Het is interessant dat hij, maar ook zijn collega’s van de Nederlandse Reisopera en van De Nationale Opera, de lichte kanten van muziektheater gaan opnemen. Zo presenteert DNO binnenkort een voorstelling met fragmenten uit operettes, getiteld Operetta Land.

Verder lezen, luisteren en kijken

Trailer van Lady in the dark van Opera Zuid

Kijkje achter de schermen bij Lady in the dark

Maartje Rammeloo sprak in 2014 openhartig met Jordi Kooiman.

Lady in the dark is not te zien tot en met 11 december door een groot deel van het land. 

Lees hier het interview met Maartje Rammeloo over haar rol in Lady in the dark.