Muirhead prachtig als Lucrezia Borgia
De Aalto Opera brengt dit seizoen een nieuwe productie van Donizetti’s Lucrezia Borgia. De beoogde sopraan voor de titelrol Jessica Muirhead had de eerste paar voorstellingen moeten missen wegens ziekte maar maakt nu haar roldebuut. Zodoende was het op 5 januari een soort tweede première. Het werd een prachtige avond met een uitblinkende Muirhead.
Dit werk ging in februari 1833 in première en valt zodoende halverwege Donizetti’s carrière, ergens tussen L’elisir d’amore en Lucia di Lammermoor in. De stofkeuze is nogal gewaagd aangezien de titelrol hier is toevertrouwd aan een dame die de geschiedenis is ingegaan als niets en niemand ontziende gif moordenaar. En die reputatie wordt in de opera nadrukkelijk bevestigd: aan het einde heeft ze zes nieuwe slachtoffers gemaakt.
De historisch Lucrezia
De historische Lucrezia was het derde kind van Rodrigo Borgia die vooral bekend is geworden als paus Alexander VI. Ten tijde van de handeling in dit werk is ze getrouwd met de hertog van Ferrara. Ze herinnert hem er fijntjes aan dat hij haar vierde echtgenoot is, een nauwelijks verholen dreigement. Haar eerste huwelijk werd door haar vader gearrangeerd toen hij nog geen paus was en zich omhoog wilde werken door middel van een politiek voordelige alliantie. Maar al gauw bleek Lucrezia onder haar stand te zijn getrouwd. Tijdens de periode waarin werd onderhandeld over ontbinding omdat het huwelijk nog niet zou zijn geconsumeerd, raakte de zeventienjarige Lucrezia zwanger, vermoedelijk van een hoveling. Ze kreeg in het geheim een zoon waarvan de afstamming werd verdoezeld. Het lijkt erop dat deze bastaard model heeft gestaan voor het personage Gennaro.
De inhoud van de opera
In een proloog die zich afspeelt tijdens het carnaval in Venetië maken we kennis met Gennaro en diens vrienden, aangevoerd door Orsini. Een waarzegger heeft ooit voorspeld dat Gennaro tegelijkertijd met zijn vrienden vermoord zal worden door Lucrezia Borgia. In de opera ontmoet Gennaro Lucrezia voor het eerst zonder te weten dat ze zijn moeder is, die heeft hij nooit gekend. Hij bemerkt een liefdesspanning die hij niet kan plaatsen. Zij lijkt hem aanvankelijk voor een bewonderaar te houden, eindelijk eens iemand die haar kan liefhebben zonder te weten wie ze is. Maar al gauw blijkt dat ze Gennaro opzettelijk heeft opgezocht om zijn identiteit te achterhalen. Als hij een brief toont die door zijn moeder is geschreven weet Lucrezia het zeker, maar ze houdt haar geheim voor zich. Het is beter, en voor hem ook veiliger, als hij niet weet wie zijn moeder is.
Hun ontmoeting wordt opgemerkt door een spion van de hertog die de zaak niet vertrouwt. En door Gennaro’s vrienden die Lucrezia de aftocht beletten als ze die twee ‘betrappen’. Een voor een maken ze zich bij haar bekend als lid van een familie die door toedoen van Lucrezia een dode of ander ongeluk te betreuren heeft. Vervolgens onthullen ze haar eigen identiteit, de infame Lucrezia Borgia. Gennaro weet niet wat hem overkomt.
In de eerste akte is iedereen in Ferrara, feitelijk in het hol van de leeuw want hier kan Lucrezia de jongelui hun beledigende behandeling betaald zetten. Voor het zo ver is laat Gennaro zich door hen provoceren. Om te tonen dat hij van haar walgt verwijdert hij de letter B van het schild dat op de hertogelijk paleismuur hangt zodat er nog slechts ‘orgia’ te lezen is. Gennaro wordt opgepakt en door de hertog ter dood veroordeeld op aandringen van zijn diep beledigde echtgenote, zonder dat ze op de hoogte is van de identiteit van de dader. Omdat ze hem heeft laten zweren de doodstraf te voltrekken kan hij haar gemakkelijk weigeren de jongeman, die hij er van verdenkt haar minnaar te zijn, gratie te verlenen.
Gennaro krijgt vergiftigde wijn te drinken maar Lucrezia weet hem tijdig een tegengif toe te stoppen waardoor hij aan de dood ontsnapt. De hertog is echter nog steeds uit op wraak dus is het zaak dat de jongeman zo snel mogelijk Ferrara verlaat. Hij laat zich door Orsini echter overhalen om eerst nog een feestje bij te wonen in het paleis van prinses Negroni. Orsini verwijt hem goedgelovigheid. Wat weet hij nou van gif, het was gewoon een opzetje van Lucrezia om hem haar dankbaar te laten zijn zodat ze daar later van zou kunnen profiteren.
Tijdens het feest neemt Lucrezia echter wraak op de groep vrienden van Gennaro door hen met gif te doden. Wat ze niet weet, is dat haar zoon ook onder de gasten is. Ze had hem nog zo gezegd direct de stad te verlaten, voor zijn eigen veiligheid. Wederom biedt Lucrezia – die eindelijk onthult dat ze zijn moeder is – een tegengif aan, maar omdat zij hier niet voldoende van heeft om al zijn vrienden te redden, weigert Gennaro de drank en sterft in zijn moeders armen.
De enscenering
Regisseur Ben Baur is verantwoordelijk voor de enscenering en de decors. We zien een grote hal die afwisselend dienst doet als buiten- en binnenruimte. Dat laatste wordt gesuggereerd door een grote open haard. Verder oogt het geheel als een binnenplaats met een Grieks Romeinse zuil als accessoire. De kostuums (Uta Meenen) zijn tamelijk eclectisch, mooie jurken en macho outfits voor de protagonisten en dansers. Verder lopen er nogal wat figuranten rond: schimmen van Lucrezia’s gestorven kinderen, kerkpersoneel en kloosterlingen, vooral bedoeld om de link met de Borgia’s in het Vaticaan te suggereren.
De zangers
Bas-bariton Almas Svilpa klonk zeer donker als Don Alfonso, Lucrezia’s echtgenoot. Een wat meer baritonaal timbre was hier beter op zijn plaats geweest. Nu kwam er weinig ironie en sarcasme aan te pas, voornamelijk ruwe dreiging. Opvallend detail was echter dat Lucrezia haar eigen dreigement vergezeld laat gaan van een flinke oorvijg. Alfonso is even van zijn stuk gebracht maar realiseert zich al snel dat hij en hij alleen in Ferrara kan beslissen over leven en dood.
Donizetti heeft de grote rol van Gennaro’s trouwe vriend Orsini geschreven voor een mezzo. Hierdoor staan er twee vrouwen op het toneel wat zorgt voor meer variatie maar tevens wat extra spanning in het duet over trouw tot in de dood van beide heren. Liliana de Sousa zag er als Orsini onbekommerd vrouwelijk uit. Het is natuurlijk ook onbegonnen werk van haar een man te willen maken. Baur zette de genoemde spanning extra aan door haar in dat duet in de tweede akte op te voeren als vrouw, en ook nog eens als look alike van Lucrezia. Voor Gennaro lopen de emoties en loyaliteiten op dat moment behoorlijk door elkaar. De Sousa was in zeer goede doen, fijn haar weer eens in een grote veeleisende rol te horen. Na afloop werd ze terecht bejubeld.
Dat gold ook de twee hoofdrolspelers Gennaro en Lucrezia. Tenor Francesco Castoro was niet echt een mooie typecast voor de adolescent Gennaro, maar wist dat met zijn zang volledig te compenseren. Zijn mooiste moment komt tegen het einde als zijn vrienden de ‘Borgia wijn’ hebben gedronken, maar hij zelf niet. Als hij Lucrezia confronteert met haar daad, drinkt hij die vergiftigde wijn alsnog, pal voor neus.
Jessica Muirhead had er duidelijk goed aan gedaan flink uit te zieken voor ze zich aan haar persoonlijke première waagde. Ik was zeer van haar onder de indruk vanwege het ogenschijnlijke gemak waarmee de moeilijkste passages werden gezongen, nergens te luid, steeds met volledige beheersing. Muirhead beheerst de partij volledig en kan dit op het toneel ook laten horen. Niet perfect natuurlijk maar heel erg goed. Alle hulde aan deze Aalto diva.
De overige rollen en de kleine inbreng van het koor waren naar behoren verzorgd. Gennaro’s vriendengroep was door een aantal dansers verdubbeld wat het vooral tijdens de proloog voor Lucrezia nog dreigender maakte.
Dirigent Andrea Sanguinetti, de vanaf het volgende seizoen nieuwe Muzikaal Directeur van het Aalto Theater en het orkest aldaar, gaf leiding aan de als altijd uitnemend spelende Essener Philharmoniker waarbij hij een zeer goede balans tussen de zangers en het orkest wist te realiseren. Het was een perfecte belcanto avond.
(Helaas zijn enkele van de persfoto’s gemaakt met sopraan Marta Torbidoni in de titelrol en met Na’ama Goldman als Orsini, omdat Jessica Muirhead en Liliana De Sousa ziek waren tijdens die foto sessies. De foto’s met Jessica Muirhead zijn van de piano-generale)
Verder lezen, kijken en luisteren
Op Place de l’Opera is Lucrezia Borgia verschillende malen besproken. Ik licht er twee recensie uit. Een over de productie met Mariella Devia in Valencia, besproken door Laura Roling en een in Brussel in 2013 met een recensie van Lennaert van Anken.
Peter Franken was lovend over de Sour Angelica van Jessica Muirhead, vorig seizoen in Essen
Jessica Muirhead maakte een heel leuke video waarin ze ons rondleidt in het Aalto Theater
En als bonus, de finale van Lucrezia Borgia met Mariella Devia uit La Scala.
De auteur
