Sinds 2016 is het Opera Forward Festival van De Nationale Opera&Ballet een niet meer weg te denken periode in de kalender van opera en muziektheater liefhebbers over de hele wereld. Ook dit jaar was er tussen 3 en 17 maart veel toen aan de Amstel en op diverse andere locaties. Van de enorme productie Animal farm met 12 solisten, enorm koor en alleen in naam een ‘kamer’orkest, tot de viola da gamba speler die op zijn oude instrument Dido’s lament in een heavy metal versie speelde.

Drie dagen was ik met internationale collega’s van de pers te gast en we werden, ik kan het niet anders zeggen, heerlijk verwend. Niet alleen met mooie voorstellingen, forums, interviews, en concerten, maar ook met inleidingen, intieme ontmoetingen met de makers en zelfs gezellig met z’n allen in de bus naar De Meervaart. Net als mijn buitenlandse collega’s was ik onder de indruk van de perfecte organisatie, de sfeer en het gebodene en om dat laatste ging het natuurlijk.

Perle Noire, Meditations for Joséphine.

Voor mij begon het festival met Perle noire, mediations for Joséphine. Om meer te weten te komen over de voorstellingen waren we uitgenodigd om kennis te maken met de regisseur, en zoals later bleek, ook het brein achter Perle Noire, Peter Sellars. Toch een beetje star struck om in de zeer intieme zetting naar deze grootheid van het muziektheater te mogen luisteren, luisterde ik haast ademloos naar het verhaal van Peter Sellars, die zangeres Julia Bullock als studente hoorde in een recital in New York. Daar zong ze voor de pauze liederen van Rossini en Berio en, waarom ook niet, werk van Messiaen. Na de pauze zette de jonge Bullock Josephine Baker centraal en Sellars was zo onder de indruk dat hij telefoneerde met een aantal mensen om de jonge zangeres aan te bevelen.

Peter Sellars

Zelf begon er in zijn hoofd al iets rond Josephine Baker vorm te krijgen. Bevlogen en bij wijlen diep geëmotioneerd met tranen in zijn vurige ogen, vertelde Sellars over dat wat er ons in Perle Noire te wachten stond. Geïmproviseerde en volledig uitgewerkte meditaties op originele liederen uit het repertoire van Joséphine Baker, gecomponeerd door de ook nog jonge Tyshawmn Sorey. Liederen die het bewogen en inspirerende leven van de artieste en activiste zonder biografische vertelling toch indringend zouden presenteren. Meditaties die je dwingen echt te zien en horen, je ogen en je ziel open te zetten. Mij had Sellars met dit betoog al gewonnen, dus toen ik de voorstelling beleefde raakte in volledig in de ban van de performer Julia Bullock maar ook van Jospéhine Baker.

Claudia Rankine

De verbindende spokenword teksten van dichteres Claudia Rankine waren betoverend. Mooi, hard soms, liefelijk ook en confronterend, zeker voor mij, een niet zwarte man, die steeds meer begint te begrijpen van het diepgewortelde racisme, dat generaties van prachtige mensen getraumatiseerd, maar ook geïnspireerd heeft.

‘ De danse sauvage is verleden tijd’

          De charleston de bananen verleden tijd.

             De droom was om een huis te bouwen, binnenin hun fantasieën.

                Zelfs toen ik mijn waardigheid inruilde voor waardigheid,

             was ik noot zonder doel.

Of:

I wonder if you know who you are.

I know I am black.

Surely you see me, but do you see yourself?

Do you feel historical, white?

Do you fully know that what is missing in me,

was taken from me by you before either of us arrived here?

Do you understand that nothing but

loss defines out union?

Tour de force

Geen eenvoudige teksten, geen eenvoudige onderwerpen, maar in de stem, de handen, het lichaam van Julia Bullock werden ze, ondersteund door heftige, indringende, en ook fluisterend zachte muziek van Tyshawmn Sorey, tot confronterende, pijnlijke en toch overweldigend mooie spiegels van de ziel van Joséphine Baker en Julia Bullocks.  Zittend op de grond, een fictieve baby in haar armen wiegend of uitbundig haast als een bezetene zingend, reciterend en dansend over het toneel, Julia Bullock gaf een tour de force die zijn gelijke niet kent. Ondersteund door de eenvoudige maar prachtige belichting en enscenering van Peter Sellarss en door de uitmuntende musici van het International Contemporary Ensemble (ICE).

De tranen die Peter Sellars in zijn ogen had toen hij ons vertelde over Perle Noire, kwamen bij mij boven toen Julia tegenover de fluitiste( Alice Teyssier) stond, hun ogen en hun wezens verenigd in muziek, tekst en theater, zwijgend, niet bewegend, ons naar hen toe trekkend om ons te laten delen, te laten voelen, te laten zien en te laten horen.

De nazit van deze indringende, overweldigende première voelde een beetje als een koude douche, maar luisterend naar een van de 12 (!) kinderen van Joséphine Baker die eerlijk en ontwapend over zijn moeder sprak, werd ook die nazit een bijzondere ervaring.

Verder lezen, kijken en luisteren

Trailer van Perle Noire

Een korte kennismaking met Julia Bullock

Joséphine Baker danst de originele Charleston

François van den Anker over het eerste Opera Forward Festival in 2016