Gerard Mosterd onderhoudt al jaren contacten met de Nationale Opera en Ballet van Oekraïne Odessa en via zijn Music Theatre Stage Management is al menige productie van dit gezelschap in Nederland te zien geweest. Momenteel vindt er een tour plaats met Carmina Burana van Carl Orff waarvan de derde voorstelling te zien was in de Goudse Schouwburg.

Orff werd geboren in 1895 en was aanvankelijk vooral actief als muziekpedagoog, als componist was hij een onopvallende deelnemer in het veld. In 1924 stichtte hij samen met Dorothee Günther de Güntherschule voor muziek, dans en gymnastiek in München. Hiervoor ontwikkelde hij lesstof en instrumentarium dat tot op heden zijn naam draagt: Orff Schulwerk. Vanaf het begin van het Derde Rijk probeerde Orff zijn Schulwerk onder de aandacht te brengen van de nieuwe machthebbers: brede scholing veronderstelde in het Nieuwe Duitsland niet zozeer de beheersing van zoveel mogelijk talen maar vooral ook musische vorming. Inhoudelijk bleek Orffs Schulwerk toch te uitheems, te weinig Völkisch, om breed geaccepteerd te worden. Niettemin bleef de componist-pedagoog elke gelegenheid aangrijpen om zijn contacten te verbeteren met vertegenwoordigers van het regime waaronder zijn voormalige leerling Werner Egk: hij was beschikbaar.

Voor de Olympische Spelen van Berlijn schreef hij Kinderreigen, maar Orff is vooral bekend door zijn compositie Carmina Burana uit 1937, die het eerste deel van de trilogie Trionfi (triomf) is. De twee andere delen zijn Catulli Carmina en Trionfo di Afrodite. Hiervan bleek Carmina Burana een groot succes dat Orff financieel in rustig vaarwater bracht. Zijn naam was gemaakt, hier kon hij tot zijn dood op blijven teren.

De betekenis van de Latijnse naam Carmina Burana is ‘liederen uit Beuern’. Het dorp Beuern (in Beieren) heet eigenlijk Benediktbeuern, naar het benedictijnenklooster waar tot 1803 monniken woonden. Orff selecteerde in 1935 een aantal liederen uit het middeleeuwse handschrift Carmina Burana en schreef er zijn eigen muziek bij. Naast de muziek ontwierp hij ook een lichtprogramma. De ondertitel was dan ook: ‘Profane liederen gezongen door solisten en koor, begeleid door instrumenten en magische beelden’. De instrumentatie beperkte zich oorspronkelijk tot twee vleugels en slagwerk. Later breidde hij de begeleiding uit tot een geheel symfonieorkest waarin niet geheel toevallig nog accenten waarneembaar zijn die doen denken aan zijn Schulwerk.

Het eerste deel draagt de naam ‘In de Lente’ en bestaat uit liefdesliederen, het tweede deel ‘In de Taverne’ uit drank- en gokliederen en het derde deel ‘In de hof der liefde’ is gewijd aan de zinnelijke liefde. Het geheel wordt voorafgegaan en besloten door een hymne aan Fortuna, de godin van het lot, namelijk ‘O Fortuna’. Dit gedeelte is het meest bekend geworden, mede doordat het te pas en te onpas wordt gebruikt in films en reclames. Het is een beetje ‘brallerig’ en als zodanig paste het goed in de tijd waarin Orff zijn compositie voltooide. De overige delen van deze ‘cantate’ wijken hier echter duidelijk van af. Intieme zang, soms neigend naar kerkmuziek, verstilde momenten, gescandeerde passages door het koor: Orffs compositie was en is moeilijk te duiden, het was ‘anders’. Hoewel er ergens een moment in voorkomt dat vagelijk herinnert aan de Comedian Harmonists liet Orff zich niet op kosmopolitisme betrappen wat zijn compositie het etiket Entartet zou hebben gegeven.

Danser-choreograaf Gerard Mosterd heeft een productie gemaakt waarin recht wordt gedaan aan Orffs aanwijzing dat er magische beelden aan te pas moesten komen. Gedurende een groot deel van de voorstelling zijn er geprojecteerde beelden te zien waarvan de mogelijke relevantie overigens slecht duidelijk wordt bij precieze bestudering van de gezongen teksten. Belangrijker is wat hij zelf toevoegt: een complete dansvoorstelling waarin ook koor en solisten worden betrokken.

Vier koppels zijn vrijwel permanent op het toneel te zien. Soms krijgen ze gezelschap van twee solodansers. De choreografie van de koorleden is basaal: gecoördineerd op en afgaan en synchrone handbewegingen. De vier koppels putten zich uit in bewegingen waarbij de lijven in de meest onwaarschijnlijke standen worden gebracht. Mosterd ontwierp hiervoor zelf de choreografie.

De bijdrage van het koor klonk aanvankelijk weinig vloeiend maar dat werd al heel snel beter. Koordirigent Valerii Regrut kon tevreden zijn. Datzelfde geldt voor het kinderkoor Parels van Odessa ingestudeerd door Larissa Garbuz. Orkest en koor spelen in Orffs compositie duidelijk de hoofdrol maar niettemin heeft hij ook nog een plekje weten te vinden voor een drietal solostemmen: Oleksander Prokopovych tenor, Bohdan Pachenko bariton en Alina Tkachuka, sopraan, die elk een welluidende bijdrage leverden. Muzikaal geldt mijn grootste waardering de inbreng van het orkest onder leiding van dirigent Igor Chernetski. Het klonk puntgaaf, alles dat uit de orkestbak kwam.

De Goudse Schouwburg was geheel uitverkocht en het Oekraïne sentiment zal daar niet vreemd aan zijn geweest. Na afloop zwaaiden verschillende koorleden met de geel blauwe vlag van hun land. Compliment aan Mosterd dat hij erin is geslaagd de bestaande culturele samenwerking met Odessa voort te zetten onder de huidige zware omstandigheden.

Er volgen nog voorstellingen vanavond 13 april in Amersfoort,  op 14 april in Leeuwarden (uitverkocht) en de 16de in Rotterdam.

Verder lezen, kijken en luisteren

Trailer van Carmina Burana door Opera en Ballet van Odessa.

In 2019 zag Franz Straatman een uitstekende Madama Butterfly door het gezelschap uit Odessa.