In de tijden van weleer diende de Muntschouwburg, de opera in Brussel, als een broedplaats voor Parijs. Vele sterren in wording debuteerden daar alvorens ze in Parijs hun opwachting mochten maken. Nellie Melba is de beroemdste (één van de grootste sterren in het begin van de 20^ste eeuw naar wie de Pêche Melba en de Melba toast is vernoemd). Maar ook menig opera is in wereldpremière gegaan in De Munt. Dat waren vooral Franse grand-opéra’s, waar men in de laatste twintig jaar van de 19^de eeuw verzot op was: Hérodiade (Massenet), Le Roi Arthus (Chausson), Sigurd en Salammbô (Reyer) om er een paar van te noemen. Allemaal opera’s die vandaag de dag moeten vechten om niet in de vergetelheid te geraken.

Grand Opéra

De intendant van de Munt in Brussel, Peter de Caluwe, breekt al jaren met succes een lans voor de Franse grand opéra. In vervolg op de uiterst succesvolle Donizetti-adaptatie van de Tudor opera’s Bastarda I en II, presenteert de Munt nu Henry VIII van Camille Saint-Saëns, een echte grand-opéra.

Saint-Saëns is niet beroemd geworden door zijn opera oeuvre, ondanks Samson et Dalila, waarin de immer populaire aria van Dalila (‘Mon cœur s’ouvre à ta voix’) ervoor zorgt dat de opera regelmatig opgevoerd wordt. Henry VIII was tijdens het leven van Saint-Saëns een populaire opera, wellicht zijn bekendste, maar al snel in de 20^ste eeuw verdween de opera zo goed als volledig van de planken, met sinds 1974 welgeteld slechts vier uitvoeringen.

Het verhaal van deze opera beslaat de episode in het leven van Hendrik de Achtste, waarin hij, hoewel nog getrouwd met zijn eerste vrouw, Catharina van Aragon, zijn oog laat vallen op Anna Boleyn en daarmee wil trouwen. De koning is er echter niet van op de hoogte dat Anna Boleyn reeds een geliefde heeft, Don Gomez, die in de opera benoemd wordt al de Spaanse ambassadeur. Omdat gesteggel met de Kardinaal niet het gewenste effect sorteert, roept Hendrik in de derde akte het volk bijeen om een afsplitsing van de Roomse kerkelijke autoriteit uit te roepen. Hiermee maakt hij de weg vrij om afstand te doen van zijn Catharina, om te kunnen trouwen met Anna Boleyn. In de slotakte, verbrandt Catharina in haar sterfscène het bewijsstuk dat in haar bezit was, hetgeen aantoonde dat Anna Boleyn reeds een relatie had met Don Gomez. Desondanks, is door haar actie het zaadje gepland, dat het lot van Anna bezegelde.

Tudors en Henry VIII

Net als Bastarda werd Henry VIII in in 2021 in de Corona periode afgelast. Bastarda, waarin het leven van Elizabeth, de dochter van Anna Boleyn en Hendrik de Achtste, in beeld werd gebracht, was destijds ook vóór Henry VIII geprogrammeerd. Logischer was uiteraard geweest om eerst deze opera te presenteren en daaropvolgend pas de Tudor opera’s van Donizetti in Bastarda. Maar het is echt fantastisch dat De Munt deze indrukwekkende partituur van Camille Saint-Saëns ten gehore brengt en zo het publiek alsnog de kans biedt er kennis van te nemen. Want de grote held van de middag is de componist zelve. Saint-Saëns had in de opera een paar 16^de– en 17^de-eeuwse Engelse melodieën verwerkt, waardoor zijn Franse muziek goed mengde met de statuur van het Engelse hof. Heel vernuftig.

Vernuft

Met hetzelfde vernuft had Pierre-André Weitz, de vaste scenograaf van regisseur Olivier Py, een snel veranderend bühnebeeld gecreëerd door het decor op te bouwen uit schuivende en draaiende zwarte schotten (torentjes, straten, muren, bogen). De mogelijkheid om snel te wisselen naar een andere setting is vergelijkbaar met het oude trekkensysteem van vroeger. Les Huguenots (een productie uit 2011 en vorig jaar in de Munt hernomen) was hier misschien nog spitsvondiger in, maar ook hier was het decor een verademing. De vloer bestond uit zwart -witte tegels, om te accenturen dat het hele leven een groot schaakspel was. Dat past uiteraard uitstekend bij een persoon als Hendrik. Door al zijn veroveringen (zes officiële huwelijken en vast nog veel amoureuze escapades daarnaast), zijn moorden en zijn beslissingen om bijvoorbeeld zijn eigen kerkelijke stroming te starten, gaf hij als geen ander blijk van zijn strategische talenten. En in het schaakspel is het verliezen van een koningin nog geen ramp als je middels je pionnen gewoon weer een nieuwe weet te creëren.

Memorabel

Mede met behulp van zijn vaste scenograaf, heeft de Franse regisseur Olivier Py wederom een memorabele productie gemaakt in de Munt. De regie was goed door zijn eenvoud en helderheid. De hele handeling was verplaatst naar de jaren 1880, de tijd waarin de opera geschreven was. De kostumering was overwegend zwart, de mannen en vrouwen met hoge hoeden, de geestelijken in het rood net als de eerste drie veroveringen van Hendrik. Hoe sterker de liefde van Hendrik op dat moment, hoe zichtbaarder het rood. Anna Boleyn was zelfs volledig in rood gedurende bijna de hele opera. Maar zodra de liefde minder werd of was, raakte de rode gloed verborgen in de onderrok.

De drie veroveringen stonden in de slotscène op het podium, want Hendrik had zijn aandacht reeds op Jane Seymour gelegd door haar een rood collier om te doen. Catharina, Anna maar ook Jane deelden de slotscène, want Hendrik had zijn oog reeds op Jane Seymour laten vallen; historisch correct, maar officieel komt het karakter niet in de opera voor.

Hoog niveau

De muzikale uitvoering was evenzo van een zeer hoog niveau. Chef-dirigent van de Munt, Alain Altinoglu, dirigeerde met zoveel passie voor het werk, dat hij niet alleen het orkest en koor naar een hoger platvorm wist te tillen, maar ook mij meermaals in vervoering bracht. Hij liet horen dat de partituur staat als een huis en ten onrechte bijna verdwenen is van het repertoire. Van grote massa scènes tot intieme tussenspelen, van broeierige duetten tot het finale terzet, iedere noot klopte. Voor een lange opera als deze is dat een bewonderingswaardige prestatie. De partituur klonk volledig, met als enige kanttekening dat het ballet uit de derde akte werd gepresenteerd op het plein voor de Munt om de pauze met dans op te leuken.

Triomf

Voorts was de voorstelling een triomf voor Lionel Lhote, de Belgische zanger die al jaren in de operahuizen van België de sterren van de hemel zingt, maar internationaal veel meer aandacht zou mogen hebben. Hij zingt de zware rol van Hendrik met een gemak, waar menig bariton jaloers op zou zijn. Zijn hoogte is indrukwekkend, zijn middenregister is mooi krachtig. Het enige jammere van de partij van Hendrik is dat zijn aria’s niet echt de hoogtepunten zijn van de rol. Daarin kon ook Lhote niet echt het verschil maken, maar dat kunnen we hem niet verwijten.

Catharina werd vertolkt door de Franse sopraan Marie-Adeline Henry, een zangeres waar ik nog niet eerder mee in aanraking was gekomen. Haar stem had het Spaanse temparament van de Koningin die ze vertolkte. Een kruidig middenregister met een wat metalige hoogte. Op dramatisch vlak stak ze uit boven de rest van het ensemble. Haar rol is uiteindelijk ook de meest interessante van de opera.

Nora Gubisch, de mezzo-sopraan die de rol van Anna Boleyn vertolkte, gaf voor mij een iets te wulpse karakterisering aan haar rol. Maar als concurrente van Catharina, was zij vocaal prima op dreef. Haar vroegere liefde, Don Gomez, werd vertolkt door de Engelse tenor Ed Lyon. Hij heeft een elegante, mooi slanke tenor die perfect paste in deze rol. Vincent le Texier zong een impressionante Kardinaal.

Na ongeveer vier uur aan het Engelse hof van Hendrik, ondergedompeld in de muzikale kleuring van een prachtige grand-opéra in het theater waar er al jaren gewerkt wordt aan de rehabilitatie van deze operavorm, groeit het verlangen naar meer. Het is daarom te hopen dat het volgende project van Py en Weitz voor de Munt een productie van Sigurd van Ernest Reyer wordt. In het kader van de geplande Der Ring des Nibelungen zou dit werk – dat op dezelfde bronnen gebaseerd is – een prachtige Franse tegenhanger vormen voor Siegfried en Götterdämmerung.

Henry VIII is nog te zien in de Munt in Brussel op 25 en 27 mei, aanvang 19.00 uur

Verder lezen, luisteren en kijken

Hier de trailer van Henry VIII

De gehele voorstelling van Henry VIII is op Youtube te zien voor degene die niet naar Brussel kan of wil.

Regisseur Olivier Py over zijn productie van Henry VIII

Franz Straatman over de Tudor opera’s van Donizetti in de Munt, Bastarda I en II