Clara Wieck, echtgenote van Robert Schumann, stond als enige componerende vrouw in een programma met de prikkelende titel ‘Lieder einer fahrenden Gesellin’. Inderdaad was zij een rondreizende pianiste. In haar lange leven (1819 – 1896) speelde zij door heel Europa. Dat zij ook moeder was van acht kinderen, en nog tijd over hield om zelf te componeren (zowel instrumentale muziek als vocale nummers), geeft aan wat voor een power vrouw zij was. In een tijd dat vrouwen wat betreft scheppend werk, eigenlijk niet serieus werden genomen

In het slotconcert op zaterdagavond 20 mei van het Internationaal Lied Festival klonken van haar twee liederen, allebei op teksten van Heinrich Heine: ‘Ich stand in dunklen Träumen’ en ‘Lorelei’. De Israelische mezzo sopraan Hagar Sharvit zong het eerste genoemde, teder getoonzette lied met innige expressie. Interessant dat Sharvit daarna de weinig uitgevoerde versie van Wieck van het beroemde Lorelei verhaal tot klinken bracht.

Lorelei

Zeer bekend is nog steeds de originele melodie die Friedrich Silcher aan de woorden van Heine uit 1824 toevoegde. Een direct meezingbare, volksliedachtige stijl waar Silcher in de negentiende eeuw furore mee maakte. In het Nederlands liedrepertoire leeft hij voort in ‘Langs berg en dal klinkt hoorngeschal’.  Het zou passen als thema voor een liedfestival. Clara Wieck pakte de meer dramatische kant van de muzikale ‘Jungfrau’ op. Een krachtig accent legde zij op de ‘wundersame, gewaltige Melodei’ die schippers op de Rijn in extase bracht, ingeleid door een verleidelijk pianospelletje. Een geweldig crescendo in de afsluitende regels ‘Und das hat mit ihrem Singen die Lorelei getan’ rondde mezzo Sharvit haar pakkende voordracht af.

Zij begon haar recital met twee kleurrijke toonzettingen van Arnold Schönberg op teksten van de destijds (rond 1900) controversiële dichter Richard Dehmel: ‘Erwartung’ (niet te verwarren met Schönbergs opera op dezelfde titel) en ‘Jesus bettelt’, op een on-orthodoxe tekst over Maria Magdalena. Sharvit zong ze met passie. Bijzonder ook haar keuze voor Schumanns bewerking van vijf gedichten over Maria Stuart door een nu vergeten Duitse dichter Ludwig von Vincke. Vijf momenten uit het leven van de Schotse koningin. De markante pianobegeleiding die Schumann legde onder de tekst gericht aan koningin Elisabeth, door pianist Kunal Lahiry krachtig uitgewerkt, tekende indrukwekkend de angsten van Maria. Interessant dat een liedfestival op zulke momenten ook een spiegel van poëzie wordt.

Met onder meer het speels satirische ‘Mädchenfluch’ als onderdeel van een serie liederen van Johannes Brahms, had Sharvit een mooi Duits pakket in haar programma. Dat werd afgerond in de befaamde ‘Lieder eindes fahrenden Gesellen’ van Gustav Mahler, met veel verbeeldingskracht en intensiteit gezongen, en evenzeer schitterend begeleid door pianist Kunal Lahiry. Heel mooi was zijn bijdrage in de serie Franse liederen van Debussy en Duparc. In deze taal en dit repertoire vloeide de kleurrijke stem van Sharvit op natuurlijke wijze, terwijl in het Duitse repertoire enigszins gekunsteld overkwam.

Winnaars

Memorabel was het dubbelconcert dat zaterdag in de namiddag werd gegeven door de winnaar van het Young Artist Platform 2021, de Nederlandse bariton Vincent Kusters en zijn pianist Charlie Bo Meijering, en door de winnares van het Internationaal Liedfestival/Vocalistenconcours Den Bosch 2021, de Puertoricaanse sopraan Sophia Burgos en haar Duitse begeleider Daniel Gerzenberg.

Onder het motto ‘About the woodlands I will go’, een regel uit een gedicht van de Engelse schrijver Alfred Housman, bood Vincent Kusters een intelligent samengesteld tweeluik van twaalf liederen van Robert Schumann op tekst van Justinus Kerner . Deze Duitse arts voelde de spleen, alias Weltschmerz van zijn tijd goed aan. De melancholische Schumann scheef er in 1840 indringende noten bij, van wild dramatisch als in het eerste lied (Lust der Sturmnacht) tot lieflijk berustend (Stille Liebe). Voorzien van een stevig klinkende onderstroom door pianist Charlie Bo Meijering.

Shropshire Lad

Vincent Kusters zong ze met passie. Hij verraste mij met zijn krachtige voordracht en de souplesse waarmee hij in alle registers van zijn bariton kleur wist aan te brengen. Soms was hij wat al te gul in zijn volume met lelijke uithalen op bepaalde woorden. In het verleden kwam hij op mij als nogal schuchter over met een bedeesd stemgeluid. Hij heeft zich duidelijk ontwikkeld tot een persoonlijkheid die een gehoor durft aan te spreken.  Dat kwam duidelijk tot uiting in de keuze voor liederen van de Engelse componist George Butterworth op tekst van zijn landgenoot Alfred Housman. ‘Six songs from ‘A Shropshire Lad’’. In de Engelse cultuur een zeer gewaardeerde, ellenlange cyclus over het weemoedige leven van een plattelandsjongen.

In het kader van een liedfestival een spiegel van poëzie die in combinatie met de maker van de muziek een schokkend effect teweeg bracht. Wat te denken van een dichtregel ‘Think no more, lad: laugh, be jolly. Why should men make haste to die?’ Componist  Butterworth werd, 31 jaar oud, in augustus 1916  dodelijk getroffen tijdens een veldslag aan de Somme in de Eerste Wereldoorlog. Hij liet mooie, sfeervolle liederen na in een vertellende stijl. Kusters en Meijering bewerkstelligden een opmerkelijk eerbetoon in hun uitvoering.

Prijswinnares Sophia Burgos bracht onder het motto ‘Sun and shadow’een even prikkelend tweeluik naar het podium in de kerkzaal van de Zeister Broedergemeente. Met een nogal scherp klinkende sopraan vertolkte zij met gepast temperament vijf liederen uit het ‘Spanisches Liederbuch van Hugo Wolf. De ijzige kleur en de harde expressie waarmee zij de romantiek aanpakte, stemde mij niet vrolijk, in tegenstelling tot de vloeiend stuwende speelstijl van begeleider Daniel Gerzenberg.

Ruisklanken

In het tweede deel van haar recital, vijf liederen van de Amerikaanse hedendaagse componist George Crumb (overleden in 2022) op teksten van Federico Garcia Lorca, bleek de theatrale kant in haar stemgeluid perfect aan te sluiten bij de experimentele, ritmisch pakkende stijl van Crumbs componeren. Vooral door de inbreng van de met versterking geprepareerde piano ontstond een fantastische klankwereld van ruisklanken tot donderend explosies, waar pianist Daniel Gerzenberg een geweldige drive aan gaf. De muzikale interactie op theatrale basis tussen sopraan en pianist werd onderstreept door twee improvisaties op Spaanse teksten.

Nog nooit zoveel bezoekers als dit jaar trok de zevende editie van het Zeister Liedfestival, zo werd aan het begin van het slotconcert meegedeeld; 4000 waren het er! Volgend jaar zal de programmering draaien rond het motto ‘Vertel, vertel, vertel…’

 Verder lezen, luisteren en kijken

Franz Straatman schreef meerdere artikelen over dit jaars Internationaal Lied Festival Zeist:

Een gesprek met bariton Maarten Koningsberg over ‘amateur zang’,

Recensie van het recitals van artistiek directeuren Henk Neven en Hans Eijackers en Nikki Treurniet