De Australische sopraan Siobhan Stagg streek vrijdag neer in TivoliVredenburg om als de gevleugelde titelheldin in Das Paradies und die Peri één van Robert Schumanns mooiste zangrollen te vertolken. Treffend als enige ongebonden aan notenbladen overtuigde ze met haar niet opvallend grote stem toch geheel in de mix van puurheid en kracht, die sommige experts als verkapt portret van echtgenote Clara zien.

Lyrische zeggingskracht

Zonder te wedijveren met zijn klavierwerken, liederen en symfonieën ‘scoren’ de wereldlijke oratoria van Robert Schumann tegenwoordig beter dan zijn opera Genoveva. Na Szenen aus Goethes Faust in 2019 brachten de vaste omroepensembles 9 juni in het AvroTros Vrijdagconcert het meer gedateerde Das Paradies und die Peri, dat van triomf in 1843 verviel tot winkeldochter. Gelukkig herkennen we nu onder het wat vale Biedermeier-vernisje weer een kleurrijk canvas van grote lyrische zeggingskracht.

Toch is het lastig niet meewarig te glimlachen bij het sentimentele libretto over een peri, een wezen uit de Perzische folklore. Schumann baseerde het met een vriend op het dichtepos Lalla Rookh (1817) van de Ier Thomas Moore. Voor toegang tot het paradijs dient de Peri de dierbaarste gift te brengen. De laatste bloeddrop van een vrijheidsstrijder voldoet niet, evenmin de laatste zucht van een zich uit liefde opofferend meisje. Tot slot opent de traan van een berouwvolle zondaar de hemelpoort wel.

Hartmut Haenchen

Met Karina Canellakis genietend van haar pasgeboren tweede kind konden we geen betere vervanger wensen dan Hartmut Haenchen. In Schumann doorkneed leidde hij met zijn nog grotere Wagner- en Bruckner-ervaring de ‘oneindige melodie’ van dit werk in doeltreffende banen. Direct vanaf de ingetogen openingsmaten bood Haenchen de musici van het Radio Filharmonisch Orkest alle rust en ruimte voor zorgvuldige fraseringen, overigens zonder dat de ritmische profilering gevaar liep.

Niets minder dan een nieuw concertgenre beoogde de componist, een naadloze muziekvertelling vrij van clichévormen. Slechts één keer gebruikte hij in de partituur het woord Recitativ en hoofdverteller Sebastian Kohlhepp koos terecht de lyrische toon van een liedzanger. Links op het podium naast Stagg ontplooide hij zijn ferme, ietwat baritonaal getinte tenor emotioneel bewogen, maar zonder klefheid.

Kwartet

Rechts van de dirigent fungeerde een kwartet zangers als ‘minikoor’ en vertolkers van kleinere rollen. Sophie Rennert was eerder teerhartig dan autoritair als Engel en deelde later ook in de vertelfunctie. Ze kon zowel de alt- als mezzo-passages (Schumann benutte destijds meer zangers) moeiteloos aan. Toch leek haar warme stem in de hogere liggingen glansrijker en ook verstaanbaarder op te bloeien.

Het Groot Omroepkoor trad aan met Indisch strijdgewoel, op de van hen verwachte warmbloedige robuuste toon. Vast deels gekozen wegens zijn macho look stapte bas Ludovic Provost als tiran Gazna uit de rijen om de rebelse Jüngling van de inderdaad jonge Kieran Carrel te tarten. Als puur lyrische tenor lanceerde die zijn ‘Pfeil’ vocaal fors maar vergeefs. Met complexe triomfklanken, inclusief het door de nazi’s misbruikte mantra ‘heilig ist das Blut’, besloten het koor en de Peri deze eerste poging.

Na de afwijzing kleurde Stagg de opnieuw smekende Peri met weemoed in zowel de markante borststem als de mild afgedekte topnoten. Robert Schumann noemde Clara dikwijls Kind of Engel, in onze oren neerbuigend, maar respecteerde haar ambities als pianist/componist. Even roldoorbrekend en assertief blijft de Peri naar verlossing zoeken, dus die genoemde experts zijn vast iets op het spoor.

Wiegeliedje

De omslag van een bekoorlijk Afrika, vrijwel zonder ‘exotische’ instrumenten verklankt, naar een door pest geteisterd land realiseerde het orkest prachtig. Zoemende strijkers en zoet zingende houtblazers verloren plots alle kleur. Bij de wegkwijnende tweede Jüngling van Carrel voegde zich nu de Jungfrau. Conventionele strofische zang toonde haar afhankelijkheid, door sopraan Lauren Urquhart met prille passie vertolkt. Een weergaloos zangrijk wiegeliedje zond hen de dood en ons dromerig de pauze in.

Immens ervaren met zangers had Haenchen alle aandacht voor het kwartet en het koor, door Michael Alber ingestudeerd. Schumann benut koorzang hier vooral voor delicate sfeerschepping, bijvoorbeeld in de sierlijke dialogen ‘rond Allah’s troon’ die het slotdeel openen, waarin de vrouwen van het Groot Omroepkoor uitblonken. Overigens lijkt het ooit hippe en dan verguisde oriëntalisme weer welkom in onze tijd van polarisatie. Islamitische aspecten en een christelijke boodschap gaan hier soepel samen.

Jubelontknoping

Na weigering twee vloog de Peri snel weer op, in een toenemend extraverte stijl waarin Stagg steeds meer glansde. Optimaal lyrisch contrast bood de Syrische natuurschets van Rafael Fingerlos. Al miste deze bariton, mij vooral bekend als Mozart-zanger, toch iets van romantische bezonkenheid. Raak was echter zijn fluisterfrase als zondige Mann. Niet de beide typisch mannelijke of vrouwelijke geschenken maar een mengvorm, de weke traan van een ploert, vormde in 19^e-eeuwse ogen blijkbaar de sleutel.

Haenchen zette de tijd haast stil in aanloop naar de jubelontknoping. Iets meer decibellen hadden gemogen maar gedragen door het koor bereikte Staggs Peri technisch superieur haar einddoel, een stralende hoge C. Bij het applaus defileerden de overige solisten als op een receptie geestig langs de ster.

Verder luisteren, lezen en kijken

De gehele uitvoering van Das Paradies und die Peri is terug te luisteren op AVRO TROS Radio4.

Siobhan Stagg zingt Ihr habt nun Traurigkeit uit Ein deutsches Requiem van Brahms.

In 2017 schreef Jordi Kooiman over Siobhan Stagg,

Afscheid Astrid in ‘ Veld

Ware felicitaties ontving de na 40 jaar vertrekkende programmeur Astrid in ’t Veld. Op noten van het triomfkoor vierden nieuwe woorden haar onschatbare bijdrage aan het vaderlandse muziekleven.

Astrid in ’t Veld heeft 40 jaar lang, in alle bescheidenheid, een enorm rijk en divers repertoire geproduceerd. Eerst voor de TROS, later in combinatie met de AVRO voor de concertseries in (Tivoli) Vredenburg en het Concertgebouw. Het gehele repertoire, van opera tot symfonisch, van barok tot hedendaags kreeg een plek in de verschillende concertseries en Astrid in ’t Veld vocht voor haar werk. Nooit luid of polariserend, altijd bescheiden, maar bevlogen en met grote kennis van zaken. Waar ze die heel zelden dacht niet te hebben, vroeg ze raad bij anderen en wist altijd heel een  prettige werksfeer te creëren.  Astrid hield zich in ‘omroepland’ staande ondanks alle obstakels van kleinere budgetten, fuseringen van orkesten, afnemende beschikbaarheid van diezelfde orkesten,  een ingrijpende pandemie, en bovenal, want daar ging voor Astrid om, ze hield de grote concertseries in Utrecht en Amsterdam staande. (Bo van der Meulen)