Inmiddels geen nieuwkomer meer op de Nederlandse podia, de Nationale Opera en Ballet van de Oekraïne  Odessa. In het verleden heeft het gezelschap hier al meerdere opera’s gebracht en momenteel is men op tournee met een klassiek vormgegeven productie van Il Trovatore. Ik bezocht de voorstelling in Amare op 23 oktober.

Il trovatore is in muzikaal opzicht een van Giuseppe Verdi’s populairste werken maar op het toneel wil het werk wel eens wat ongeloofwaardig overkomen. Ik ben een verklaard tegenstander van opera in concertvorm maar ben bijna geneigd voor dit werk een uitzondering te maken. Gewoon het verhaal volgen betekent onwaarschijnlijke wendingen zonder commentaar voor lief nemen. In dat opzicht is Il trovatore toch wel een vreemde eend in de bijt als we kijken naar Verdi’s werken uit de periode 1849 – 1853. Hij schreef daarin vijf opera’s in evenzo vele jaren: Luisa Miller, Stiffelio, Rigoletto, Il trovatore en La traviata. Zowel muzikaal als inhoudelijk zie ik Il trovatore in deze reeks als een stap terug, een rommelig libretto dat nauwelijks enige betrokkenheid bij de bordkartonnen personages weet te genereren en daar overheen vooral spectaculaire muziek die naar mijn smaak teveel op effectbejag is gericht.

Een team onder leiding van regisseur Thilo Reinhardt brengt het werk in een naturalistische setting waarbij omwille van de eenvoud het verschil tussen binnen- en buitenruimte zo min mogelijk wordt benadrukt. Soldaten zijn voorzien van uniformen, degens en kurassen. Zigeuners lopen in kleurrijke kledij, slapende mannen maken snurkende geluiden. In het zigeunerkoor ‘Chi del gitano i giorni abbella’ waarin ze blèren dat er altijd troost is in de vorm van een zigeunerinnetje zijn het twee vrouwen die een zwaard smeden op een heus aambeeld terwijl de mannen hun ochtendkater aan het verwerken zijn. Na elke scène gaat het doek even dicht voor een decorwisseling, bewerkelijk doordat er relatief veel rekwisieten worden gebruikt.

Tetiana Muliar gaf een aansprekende vertolking van Ines, de vertrouweling van Leonora. Ook de Ferrando van Dmytro Pavlyuk kwam goed uit de verf. Zijn grote aria ‘Di due figli vivea padre beato’ waarin hij de voorgeschiedenis van het verhaal samenvat, werd met veel overtuiging gebracht, zozeer dat zijn mannen zich vervolgens schrik lieten aanjagen door een onverwacht geluid. Ilya Markiv nam de rol van de spreekwoordelijke bariton voor zijn rekening die tussen de tenor en de sopraan in staat. Zijn Conte di Luna is een personage dat afwisselend ten prooi valt aan jaloezie, woede, wraakgevoelens en verbittering. Luna is geen moment gelukkig en dat liet Markiv zowel zingend als acterend redelijk tot uiting komen.

De mezzo Maria Berezovska wist vooral door haar acteren overtuigend in de huid te kruipen van de zigeunerin Azucena. Stimmlich kon ze me aanvankelijk niet erg bekoren. Haar grote vertelling ‘Condotta ell’era in ceppi’ klonk erg ongepolijst. In haar latere bijdragen was Berezovska wel prettiger om naar te luisteren. Ondanks haar onwaarschijnlijke verleden (wie gooit nu zijn eigen kind per abuis in het vuur?) wist ze zich te presenteren als het meest geloofwaardige personage.

Leonora was toevertrouwd aan Yulia Tereschuk, een zeer complete sopraan die de hoogte niet schuwt. In de moeilijkste passages klonk ze zo nu en dan wat schel, maar verder niets dan lof voor deze Yulia, ze was van begin tot einde een vast baken in deze roller coaster met als hoogtepunt een fraaie vertolking van Leonora’s topnummer ‘D’amor sull’ali rosee’.

Leonid Shoshin nam de titelrol voor zijn rekening. Het personage Manrico heeft de bravoure van een man die in ‘alles’ uitblinkt, van minstreel tot vechtersbaas. Logisch dat Leonora voor hèm valt en niet voor zijn veel saaiere broer. Shoshin bleef helaas ver van dit ideaalbeeld verwijderd. Kan zijn dat hij zijn avond niet had maar steeds opnieuw had hij teveel moeite om de juiste noten te vinden. Opvallend genoeg ging het topstuk ‘Di quella pira’ plotseling boven verwachting al liet hij de hoge C voor wat het was. Shoshin heeft een grote stem met dito bereik maar wist desondanks geen goede Manrico te brengen deze avond.

Het Orkest van de Nationale Opera van Oekraïne Odessa klonk aanvankelijk enigszins amorf maar kwam al gaande goed in het spel onder leiding van dirigent Igor Chernetsky.

Il trovatore speelt zich af tijdens een burgeroorlog en Reinhardt laat dat zien zonder die context tot de kern van het stuk te verheffen. We zien een groepje nonnen die gewonden mannen verplegen.  Gevechtshandelingen, plundering en wangedrag blijven buiten beeld. Des te meer valt de vrij expliciete suggestie van marteling op die Azucena ten deel valt als ze door Luna’s mannen is gevangengenomen. Al met al is deze productie een vrij goed gelukte poging om dit rommelige werk dat het vooral van de muziek moet hebben librettogetrouw ten tonele te voeren. Dat op zich is een compliment waard.

Als u heel snel bent en een tripje naar België wilt maken is Il trovatore (vanavond) te zien op 24 oktober in Brugge in het Concertgebouw. De voorstellingen in Venlo en Almere zijn verplaatst naar maart 2025.

Musical Theatre Stage Management (MTSM)  brengt al vele jaren de producties van Nationale Opera en Ballet van de Oekraïne Odessa naar Nederland en België.

Verder lezen, luisteren en kijken

Video trailer van Il Trovatore

In het voorjaar van 2023 zag Peter Franken Carmina Burana door Opera en Ballet Odessa.