De intendant van Opera Zuid, Waut Koeken, beklaagde zich onlangs over de moeilijke positie waarin zijn gezelschap verkeert door de kosten crisis, waardoor er maar twee in plaats van drie producties kunnen worden gemaakt. ‘Nog even en het lukt niet meer’, verzucht hij. Voor de nieuwste productie, Mozarts ‘Der Schauspieldirektor’, zijn om de kosten te drukken, kostuums uit eerdere producties bewerkt en hergebruikt, en decormaterialen gerecycled. Vooral in de kostumering was sprake van een ratjetoe.

Het resultaat is een armzalige toneelpresentatie. Een soort pop up decor besloeg alleen het middenstuk van het toneel in de Rotterdamse schouwburg. Daar bekeek en beluisterde ik op dinsdag 14 november de tweede voorstelling die enkele dagen eerder  in première ging in Eindhoven. De zijtonelen waren opgevuld met twee enorme schilderijen (uit vorige producties?) die geen enkele relatie hadden met het gegeven van het komische operaatje.

Het decor toonde een sjofele kamer waar een impresario, alias schouwburgdirecteur Leo, audities houdt voor een opera die hij wil laten opvoeren. Aan de rechtermuur een enorm portret van Mozart. Want die schreef in 1786 de muziek voor een Singspiel dat in totaal een uurtje duurde, met een aandeel van de muziek voor zo’n twintig minuten. Opvallend: de ouverture duurt alleen al vijf minuten. Die werd pittig gespeeld door de philharmonie zuidnederland, die zich nu Philzuid noemt, onder leiding van Enrico Delamboye.

Oprekken

In het concept van Mozart en zijn tekstschrijver Johann Gottlieb Stephanie pasten slechts vier vocale nummers, een aria, een rondo, een terzet en een finale. Want ‘Der Schauspieldirektor’ deelde de originele opvoering in 1786 met een andere eenakter, een werkje van Mozarts concurrent Antonio Salieri, getiteld ‘Prima la musica, e poi le parole’. Jammer dat Opera Zuid er niet voor koos om dit tweeluik op te voeren, maar besloot om Der Schauspieldirektor op te rekken tot een bijna avondvullende voorstelling. Er moesten dus heel wat gesproken dialoogteksten (in allerlei talen) worden bij verzonnen, een werk dat werd uitgevoerd door Christopher Gillett, die tevens regisseur is in deze productie. Tenenkrommend waren ze doorgaans, met name het geleuter over de poffertjes waar de impresario zo gek op is.

Om de muzikale inhoud wat meer gewicht te geven, had dirigent Delamboye mooie aria’s en ensembles geplukt uit Mozarts Il re pastore’ Le nozze di Figaro’, Così fan tutte en uit Die Zauberflöte. Ze dienden als auditie-materiaal voor de kandidaten die de impresario wilde opnemen in zijn opera-project. En net zoals in Mozarts oorspronkelijke stuk, gaat de productie van Opera Zuid ook over het maken van opera, over diva gedrag, over gezeur tijdens repetities, over financiële wensen van de zangers, en het gebrek aan geld bij de impresario/schouwburgdirecteur. Waut Koeken had die rol mooi kunnen spelen. Maar het werd de befaamde Engelse bariton-in-ruste Sir Thomas Allen. Als een eminence grise in een statig donker kostuum beheerste hij met gemak de scène. Zingen deed hij alleen in de finale toen het hele gezelschap een lofzang op de kunsten, in het bijzonder de opera, aanhief: ‘Künstler müssen freilich streben stets der Vorzugs Wert zu sein’.  Mooi motto voor Wout Koeken in zijn strijd om zijn bedrijf overeind te houden.

Krijs-sopraan

De eerste kandidaat voor een auditie werd aangekondigd als een sopraan die net uit Boekarest was aangekomen. Madame Herz, alias Angela (een steelse verwijzing naar Angela Gheorghiu?) betrad in een kostuum voor een sexbom met veel bombarie de kamer van de impresario. Zij zette een keel op van jewelste in haar aria ‘Da schlägt die Abschiedsstunde’. Chelsea Bonagura zong met zo’n krijsende sopraanstem dat ik de indruk kreeg dat zij een karikatuur van een diva uitbeeldde. Echter, ook in latere nummers, bleek de krijs haar kenmerk. Haar concurrent-diva Mlle Silberklang liet door de mond van sopraan Kristina Bitenc een wat lieflijker geluid horen in haar rondo ‘Bester Jüngling’.

Impresario Leo wordt terzijde gestaan door een manusje-van alles, genaamd Buff. Hij heeft zich aangediend bij de schouwburgdirecteur in de hoop mee te kunnen doen in het theaterbedrijf. Als amateur-zanger heeft hij hoge verwachtingen van het opera-vak. Omdat hij aardig kan zingen, neemt Leo hem op in zijn project. Marc Pantus vulde de rol met vooral veel zouteloze tekst en een redelijk klinkende baritonstem in.

Futloos

Grootste bezwaar tegen deze versie van ‘Der Schauspieldirektor’: er zit geen vaart in, de dialogen zijn futloos, weinig komisch. Een klunzige productie. De enige hilarische scène werd gespeeld door Jaap (Pascal Franssen), de regisseur die de impresario wil betrekken bij zijn project. Jaap stelt met veel poeha voor om Don Giovanni uit te voeren, in een zetting van Star Trek, en met de Don als Darth Vader.  Een satirische steek onder water naar alle ‘moderne’ ensceneringen in de operawereld.

In de vocale en tekstuele bezetting deelden Saskia Bonarius, Mitch Raemaekers, Berend Stumphius, en Neele Jacobsen kleinere rollen die echter bij mij geen indruk achterlieten. Van het muzikale aandeel kwam het beste aan klank en expressie uit de orkestbak met mooi, soepel spel van de strijkers en de blazers. Delamboye verdient een ‘echte’ Mozart opera bij Zuid.

Verder lezen, luisteren en kijken

De video trailer van Der Schauspieldirektor

Interview met Sir Thomas Allen en Enrico Delamboye