Florencia en el Amazonas welluidend
De opera Florencia en el Amazonas van de Mexicaanse componist Daniel Catán had première in 1996. Toen ik in de Pathé bioscoop Rotterdam Schouwburgplein naar de live in HD uitzending uit de Met zat te kijken bekroop me na een half uurtje het gevoel dat dit evengoed een postuum uitgegeven werk van Puccini had kunnen zijn, gecomponeerd kort na zijn Turandot. Als hij tenminste daarna nog in leven was geweest. Voor het publiek in de jaren ’20 moet het net zo gemakkelijk in het oor hebben gelegen als voor hedendaagse luisteraars. En men zal tot vervelens toe hebben gediscussieerd uit welke van zijn eerdere werken Puccini het meeste had geput. Kortom, van enige originaliteit is geen sprake. Maar luisteren naar Florencia biedt in elk geval een prettige avond in het theater, zeker als er goed wordt gezongen en gespeeld. En daaraan ontbrak het niet in deze voorstelling.
Opera over opera
Het werk is feitelijk een opera over een opera, of tenminste een opera diva. De titelfiguur Florencia Grimaldi verkeert in de veronderstelling dat ze haar artisticiteit pas heeft kunnen ontplooien nadat ze de intimiteit met de vlindervanger Cristóbal had ervaren. In de praktijk kwam dit er op neer dat ze gekozen heeft voor een bestaan als vrije vrouw die leeft voor haar kunst en zich voor de buitenwereld verborgen houdt. La Grimaldi leek alleen op het toneel te bestaan, buiten de opera was ze volledig incognito. Maar na 20 jaar is de diva op haar retour en beseft haar alter ego Florencia wat ze heeft laten lopen: de grote liefde in haar leven. En nu dat eenmaal tot haar is doorgedrongen ervaart ze als emotionele éénpitter de ondraaglijkheid van haar bestaan. In Florencia’s gedachten is Cristóbal altijd dezelfde gebleven ook al heeft ze nooit meer iets meer van hem vernomen. Door naar Manaus in de Amazone te gaan en daar te zingen wil ze hem als het ware naar zich toe lokken. Het is ondenkbaar dat hij niet langer in leven is. Als ze zal merken dat haar stem wegzweeft over de jungle is dat het bewijs dat Cristóbal ergens ver weg naar haar luistert.
Amazoneboot
De handeling speelt zich af op een Amazoneboot in de jaren ’20. Manaus is al lang niet meer een bruisend stadje en de beroemde opera leidt een slapend bestaan. Maar het bericht dat La Grimaldi op weg is om er op te treden lokt diehard fans naar dit verre oord in die onherbergzame streek. Bij aanvang is er de loopplank van het schip El Dorado waar we een personage dat in vele rollen zijn opwachting zal maken een complete expositie ten beste zien geven. Van de passagiers die het schip opkomen vertelt hij wie ze zijn, wat hen drijft en waar ze in het leven last van hebben. Iedereen kan hierna eigenlijk verder zijn mond houden, maar als ze een voor een gaan zingen wordt feitelijk diezelfde tekst gewoon nog eens herhaald. Dat tekent de zwakte van het libretto.
Een ruziënd ouder echtpaar Paula en Alvaro zorgt ongewild voor een komische noot. Ze verwijten elkaar deze reis naar Manaus te hebben doorgedramd, iets waar ze geen van beiden zin in hebben. De op La Grimaldi gefixeerde Rosalba wil graag een boek over haar onbereikbare idool schrijven en hoopt ter completering van de voor een deel gefantaseerde biografie van Florencia een interview met haar te kunnen doen in Manaus. Arcadio, de neef van de kapitein, is een manusje van alles die vrijwel onmiddellijk romantische gevoelens voor Rosalba krijgt. Als ze zo stom is om haar manuscript in het door piranha’s bevolkte water te laten vallen weet hij met heldenmoed dit er weer uit te vissen, het begin van een problematische liefdesaffaire. De kapitein is een in smetteloos wit geklede vriendelijke man die bol staat van levenswijsheid, alle ingrediënten voor een aflevering van Love Boat zijn aanwezig.
Onbeholpen
Librettist Marcela Fuentes-Berain is een groot bewonderaar van Gabriel García Márquez die bekend staat om zijn ‘magisch realisme’. Ik heb ooit zijn Honderd jaar eenzaamheid gelezen (wie niet) en wat me is bijgebleven is de ‘matter of fact’ manier waarop de schrijver ongerijmde ontwikkelingen en gebeurtenissen in een verhaallijn weet te betrekken, zozeer dat het je na verloop van tijd niet eens meer opvalt. Dat is een gave en daarover beschikt Marcela helaas niet.
De ongerijmdheden in dit werk komen onbeholpen over en voegen nauwelijks iets aan het verhaal toe. Als personage dat de magie in het geheel vertegenwoordigd, is Riolobo aan het gezelschap toegevoegd. We zagen hem dat exposé geven bij de loopplank en later komt hij als ober de bestelling opnemen voor het diner van Paula en Alvaro. Zijn magische moment komt tijdens de Rossiniaanse storm waarmee de eerste akte wordt afgesloten. Het schip dreigt te vergaan, Alvaro slaat overboord en Riolobo verschijnt als een Incasjamaan op het dek om de natuur te bezweren. Dat helpt in zoverre dat de dood gewaande Alvaro in de tweede akte weer rustig komt aanlopen.
Omdat er cholera heerst in Manaus mag niemand het schip verlaten. Van een voorstelling in de opera kan sowieso geen sprake zijn. In de rivier drijven doodskisten, het ziet er niet best uit allemaal. Voor Florencia doet dat er niet toe, die kwam alleen maar voor zichzelf, het lot van de anderen regardeert haar niet. In de grote monoloog aan het einde van de opera staat Aylin Perez alleen op het toneel en zingt haar vogelvanger toe als een sirene. En omdat hij niet naar haar kan komen, komt zij naar hem. Als ze zich omdraait en haar armen spreidt ziet de toeschouwer plotseling een prachtige vlinder. Florencia ontpopt zich en vliegt haar geliefde tegemoet. Het doek valt.
Regie
Mary Zimmermann en haar team hebben gekozen voor een basaal decor. We zien afwisselend een paar railingstukken, deckchairs, een roer en een paar schoorstenen. De indruk van een schip wordt gewekt, meer niet. De achtergrond bestaat uit een gekromd vlak waarop een overwegend helgroen ‘junglezicht’ is geprojecteerd. Het is ongeveer net zo opwindend als een combinatie van een werkstuk van Richard Serra, denk aan zijn ‘Berlin Curves’, en een Windows screensaver. Gelukkig zijn er de nodige figuranten die in de stijl van de Lion King exuberant uitgedost allerhande dieren vertegenwoordigen: piranhas, dolfijnen, apen, vogels. Het ziet er feestelijk uit en haalt de zaak goed op.
Liefdevolle omhelzing
Ailyn Pérez is een natuurlijke keuze voor de titelrol: een Latina die niet al te jeugdig maar volwassen oogt. Er is veel moeite gedaan om haar in de meest fantastische kleren op het toneel te zetten, elke scène toont de diva in een nieuwe creatie. Eenmaal aan boord heeft ze een lange solo waarin ze vertelt over haar verleden en wat haar ertoe brengt naar Manaus te komen. Ze heeft er zelfs een rol in La Scala voor afgezegd. Net als in haar lange monoloog aan het einde geeft Catán haar melodische lijnen die je de zang laat ervaren als een lange liefdevolle omhelzing. Dirigent Yannick Nézet-Séguin gaf Pérez alle ruimte waardoor ze zich kon permitteren ingehouden te zingen wat de voordracht zeer ten goede kwam. Stemverheffing om boven het orkest uit te komen zou deze scènes geheel om zeep helpen. Daar waar Pérez in gesprek was met andere personages klonk haar stem relatief hard, minder vloeiend alsof de diva wist dat ze moest concurreren met een jonger persoon, denk aan Norma en Aldagisa. Op die momenten was ze feitelijk de mindere van Gabriella Reyes die een werkelijk smetteloze vertolking van Rosalba ten beste gaf.
Bariton Mattia Olivieri maakte als Riolobo zijn Met debut. Het gemak waarmee dat ging wekte de indruk dat hij er al jaren stond, mooi gedaan. Tenor Mario Chang gaf als Arcadio zijn love interest Rosalba goed weerwerk en bas-bariton Greer Grimsley als zijn oom was een welluidende empathische kapitein. Mezzo Nancy Fabiola Herrera gaf adequaat gestalte aan Paula en bariton Michael Chioldi overtuigde als haar echtgenoot Alvaro die alle verwijten gemakkelijk van zich af liet glijden.
Het orkest van de Met onder leiding van Yannick Nézet-Séguin liet Catáns partituur in al zijn welluidende schoonheid uit de bak opklinken.
Verder lezen, luisteren en kijken
De trailer van Florencia en el Amazonas
Fragment uit de aria van Florencia door Aylin Pérez.
In 2014 beschreef Maria Nockin de productie uit Los Angeles van Florencia en el Amazonas.
In 2019 sprak Jordi Kooiman met Ailyn Pérez die debuteerde bij De Nationale Opera als Nedda.
De auteur
