Na de vooravond Das Rheingold in oktober 2023, ging op zondag 21 januari de eerste opera van Wagners Der Ring des Nibelungen, Die Walküre, in première. Regisseur Romeo Castellucci koos voor een aanpak die leidde tot een voorstelling die in drie belevingen uiteenviel.

Van ontroerende abstractie met diepe emoties, tot oppervlakkig uitleggerig en enigszins vervelende en onnodige scenes met duiven en paarden. Muzikaal was het ook een beetje een voorstelling in drie delen, maar over de gehele linie vond ik het een meer dan gemiddelde lezing van de partituur door Alain Altinoglu, hoewel er in de eerste akte wat spanning en emotionaliteit ontbrak. Dat werd echter in de derde akte meer dan goed gemaakt.

De middag in de tot de nok gevulde Munt in Brussel begon met een korte introductie van de productie voor de pers door intendant Peter de Caluwe die in gesprek ging met regisseur Romeo Castellucci en dramaturg Christian Longchamp. Daarin benadrukten Castellucci en de Caluwe de tekst- en librettogetrouwe behandeling van Die Walküre. Daarbij accentueerde Castelluci een aantal aspecten die een rol spelen in zijn opvatting. Boeddhisme, omdat Wagner ooit de gedachte had een opera over Boeddha te schrijven en dieren, omdat die heel belangrijk zouden zijn in het werk van Wagner. Het resultaat was dat we in de enscenering een hoofd van Boeddha kregen en wat Boeddhistische poses van Wotan, die zijn eigen verdriet en tranen om de ongehoorzaamheid van dochter Brünnhilde op het hoofd van Boeddha leek te drogen. En waren in alle aktes dieren op het toneel.

Dieren

Hunding had in de eerste akte twee wolfachtige honden, die voor een extra mate van dreiging op het toneel moesten zorgen. Het feit dat de dieren gelokt werden met hondenbrokken, maakten het eerder een afleiding dan een dreiging. In de tweede akte werd Fricka begeleid door een flink aantal tamme witte duiven die vrij rondvlogen, slechts gehinderd door een gaas dat het toneel afschermde van de zaal. Twee duiven (geen echte in dit geval) werden door Fricka in haar woede op Wotan de nek om gedraaid. Wiite duiven, hét symbool van huwelijkse trouw, voor het geval u de symboliek nog niet begrepen had. En natuurlijk waren er negen paarden van de Walküres, die na hun prachtig dramatische entree met dode naakte lichamen van enkele helden op hun ruggen. Het lichaam van een van de helden, naar ik aanneem de dode Siegmund, werd als in een soort Pietà door de Walküres gedragen wat mooi theater opleverde, maar daarna liepen de paarden wat zinloos rondjes over het toneel.

De opera was begonnen met de ontmoeting van Siegmund (welluidend, maar wat recht toe recht aan gezongen door Peter Wedd) en Sieglinde (in de eerste akte erg licht, maar adequaat, later wat meer geïnvolveerd gezongen door Nadja Stefanoff) die nogal spanningsloos verliep. Eenmaal met Hunding (qua verschijning meer indrukwekkend neergezet dan vocaal  door Ante Jerkunica ) in diens huis geconfronteerd, was er iets van spanning voelbaar, maar dat werd snel verstoord door zinloos draaiende wanden en meubels, alsof we op het feestje in Beauty and the Beast van Disney terecht waren gekomen.

Onderkoeld

Zoals wel vaker met Wagnerzangers offerde ook Peter Webb regelmatig Duitse klinkers op voor mooie rondere klanken en werden we getrakteerd op driemaal WOOOALSE, in plaats van Wälse maar juist in een voorstelling waar aldus de regisseur zo bewust met de tekst zou worden omgegaan, was dit vrij onvergefelijk. In ‘Winterstürme’ en zeker met de uitroepen’ Nothung, Nothung’ bij het vinden van het zwaard, revancheerde Wedd zich enigszins, maar van een onthutsend incestueus duet met zijn zuster Sieglinde was helaas geen sprake. Misschien was de koelkast onbedoeld symptomatisch voor de onderkoelde scène.  Daar konden de vele lentebloemen niet veel aan veranderen.

Siegmund zal bewapend met Nothung strijden tegen Hunding. Brünnhilde (echt goed gezongen door Ingela Brimberg) zal hem in opdracht van Wotan terzijde staan, dit tot grote woede van Fricka (een prima vertolking door Marie-Nicole Lemieux). Ze komt, begeleid door witte rammen, verhaal halen bij Wotan (prachtig geacteerd en minstens zo indrukwekkend gezongen door Gábor Bretz).  De eerdergenoemde witte duiven waren een vervelende afleiding van een verder dramatisch sterke scène.

Wotan’s vertelling aan Brünnhilde van wat er in Das Rheingold allemaal gebeurd is, werd ineens zonder poespas of andere dierenheel gestileerd prachtig neergezet. Hier kwam het ‘concept’ om toch vooral aandacht aan de tekst te besteden uitstekend tot zijn recht. Bretz zong en speelde genuanceerd en zijn grote twijfels over de toekomst van de goden, maken dat Brünnhilde toch maar de kant van haar vader tegen haar halfbroer Siegmund besluit te kiezen.

Daarop volgde een haast naturalistische scene waarin we de vermoeide Sieglinde en Siegmund in een ruig landschap zagen met echt heel basale rosten. Brünnhilde wijkt af van Wotans plan om Siegmund te offeren om Fricka tevreden te stellen, overtuigd door de in deze scene wél gepassioneerde liefdesverklaring en het dreigement van zelfdoding van Siegmund.

Schools

Een beetje schools en op het simpele af, was het slot van de tweede akte met het gevecht tussen Hunding en Siegmund, en de interventie met zijn rare moderne witte aanwijsstok als speer van een oppergod waardoor Siegmund door Hunding gedood wordt. Maar Wotan kan toch Hunding niet als overwinnaar zien en doodt bijna terloops de slechterik.

Na de enigszins onbenullige rotjes en erg aardse taferelen van de finale van de tweede akte, moet de derde akte iets anders brengen. Cue de opkomst van de negen paarden, die de echt heel goede Walküres (inclusief de Nederlandse Iris van Wijnen als Grimgerde en Polly Leech, lid van de Dutch National Opera Academy, als Waltraute) een soort van onnodig aards realisme geven.

Naakte helden

De naakte lichamen van verschillende helden worden heen en weer gesleept op een erg onaangename manier en zorgden voor uitsluitend onnodig en effect loos afleiding van waar de scene over gaat. Om over de zinloos rondjes lopende paarden nog maar te zwijgen. Ook dat leidde af van de goed gezongen scene tussen alle Walküres en de daaropvolgende mooie scenes met Sieglinde en Brünnhilde en Wotan en de Brünnhilde.

Toen Sieglinde kon vluchten en Brünnhilde ter verantwoording werd geroepen door Wotan, kreeg de hele voorstelling een nieuwe dimensie. Een prachtige bewegende lichtbox (ontwerp Romeo Castellucci samen met Paola Villani en lichtontwerper Raphael Noel) en de twee zangers zorgen voor een intens drama, prachtig en ontroerend verteld door beiden. Geen dieren om ons af te leiden, geen onnodig gesleep met lijken, maar twee acterende zangers en een lichtbron, die schoonheid en dreiging van de eeuwige slaap voor Brünnhilde werkelijk prachtig ondersteunde.

Ware aard

Ook muzikaal is deze scene het hoogtepunt en liet Alain Altinoglu horen dat hij de partituur respecteert en beheerst, maar daarnaast ook in staat is de diepe emoties van de muziek bloot te leggen. Zowel Ingela Brimberg als Gábor Bretz bezorgde mij tranen en als het team achter deze Ring-cyclus op deze weg voortgaat, kan ik niet wachten Siegfried en Götterdämmerung in Brussel te zien. Laten we daarom hopen dat de laatste akte de ware aard van regisseur en dirigent toonde en dat de dieren op stal en stok blijven. De tekst van Romeo Castellucci in het erg mooie en interessante programmaboek doet echter het ergste, en dus meer onnodige dieren, vrezen.

‘Het gaat erom de dieren hun geëigende plaats terug te geven te midden van de menselijke gemeenschap. En ik vraag hun toestemming om daar samen met mij te zijn…’. Doe mij dan maar meer Hojotoho’s !

Voor alle verdere voorstellingen op 28,31 januari en 3, oktober 6,8,11 februari is er een wachtlijst.

Die Walküre van De Munt in de bioscoop.

Wat gaat sneller dan een Walkurenrit? De ticketverkoop voor Die Walküre, zo blijkt. Voor iedereen die naast een ticket gegrepen heeft voor één van de livevoorstellingen, of voor iedereen de voorstelling nog een keer wil beleven, zijn er drie vertoningen in de bioscoop gepland. Op 28 februari (Franstalig ondertiteld), 2 maart (Franstalig ondertiteld) of 5 maart (met Nederlandse ondertitels) presenteert de Munt de integrale opname van dit Wagnerepos in Cinema Galeries, de charmante bioscoop in de Brusselse Koninginnegalerij. Het is te zien voor een voordelig tarief van slechts €15. Hier de link voor kaartjes.

Verder lezen, luisteren en kijken

Alain Altinoglu vertelt gepassioneerd over Die Walküre.

Helaas, was Place de l’Opera niet bij Das Rheingold in oktober, maar in 2018 schreef Franz Straatman over Die Zauberflöte in de regie van Romeo Castellucci.

Peter Wedd zingt Winterstürme in 2022 in Longborough.

Nadja Stefanoff zong in 2019 Siegline in Kassel.