Twee maal La traviata; weer of geen weer.
Op 27 januari 2024 ging bij Nationale Opera Verdi’s La traviata in première, een voorstelling die eerder in de corona- tijd geproduceerd was in Nederland en oorspronkelijk in 2015 uit Oslo kwam. Regisseur Tatjana Gürbaca koos voor een invalshoek waarbij ze de kilte en wreedheid laat zien van een gemeenschap die draait om geld.
Dat leverde niet noodzakelijkerwijs een mooi toneelbeeld op en de boodschap is geen vrolijke. Muzikaal was er veel te genieten. Van ontroerende simpele melodielijnen tot walsende koortsachtige massa scenes, La Traviata heeft het allemaal. Het koor van de Nationale opera (ingestudeerd door chef dirigent Edward Ananian-Cooper ) zong prachtig en acteerde en copuleerde dat het een lust was. Wat een geweldig koor, niet voor niks ooit uitgeroepen tot beste operakoor van de wereld, en als je deze opera ziet zou dat wat mij betreft best weer mogen!
Gelukkig is er naast het geweldige koor ook een uitstekend spelend Rotterdams Philharmonisch Orkest onder leiding van Andrea Battistoni, die de voorstelling geweldig sensitief begeleidt, met veel gevoel voor dynamiek. Hij dirigeert uit het hoofd! Blijkbaar zegt hij regelmatig; ‘just follow me’. Dat werd door de musici en koor subliem uitgevoerd en het leverde prachtige momenten op in een overvolle Nationale Opera &Ballet te Amsterdam.
Dat de opera La Traviata van Giuseppe Verdi een publiekstrekker is, lijdt geen twijfel. Alle voorstelling in deze reeks van Nationale opera zijn bijna uitverkocht en bij de première stonden een aantal mensen nog te wachten of er kaartjes werden aangeboden. Ook bij de generale repetitie hadden zich – in de miezer regen – uren voor aanvang van de voorstelling al veel mensen verzameld. Mogelijk omdat zij gezien hadden dat alle voorstellingen bijna volledig uitverkocht zijn, maar in ieder geval geeft het de populariteit van La Traviata weer.
Parijse courtisane
Laten we eerlijk zijn, de muziek van La Traviata is heerlijk! Veel mensen kunnen delen uit de opera meezingen. Het was Verdi’s bedoeling om een actuele opera te maken. De Parijse courtisane, Marie Duplessis waarop het verhaal van Violetta deels gebaseerd is, heeft echt bestaan. Sterker nog, zij was nog maar zes jaar overleden voor de première van La Traviata in 1853. Dat Verdi kiest voor een hedendaags persoon – en dan ook nog één met discutabele reputatie – en die tot hoofdpersoon maakte was toen bijzonder modern.
Verdi verwerkte het wals-ritme op grote schaal in La Traviata. Verdi bracht dit volkse element op veel plaatsen in de opera. De wals als herinnering, de wals als echo. Op het normale wals- 3/4 ritme en in een 6/8 ste variant, zingt Violetta haar einde tegemoet. De aria ‘Addio del passato’, kan je zien als variant op de vrolijke wals, de reflecterende wals. De wals was op dat moment een enorme hit in de samenleving. Om dezelfde reden wilde Verdi dat kostuums en decors volledig eigentijds zouden zijn zodat het publiek zichzelf op het podium weerspiegeld zou zien. Dat laatste kreeg de componist niet door de censuur. Het geheel werd verplaatst naar de 18e eeuw om de voorstelling minder explosief te maken.
Kil toneelbeeld
Regisseur Tatjana Gürbaca wil, net als Verdi, de sociale situatie weerspiegelen en een standpunt innemen. Zij neemt de zin uit het eerste bedrijf, wanneer Violetta Parijs beschrijft als een ‘bevolkte woestijn’, als kernzin. De verwijzing naar zielloze mensen zonder empathie, die zich in de grote stad als consumenten overgeven aan de macht van het geld. Dat is volgens Gürbaca typisch ook iets van deze tijd. Het resulteert in een kaal toneelbeeld (ontworpen door Henrik Ahr). Er staat alleen een aan elkaar geschoven, van parket voorzien ponton-achtig podiumblok.
Koorleden klimmen erop, erover, vallen eraf en hangen ertegen. Zij vormen de gemeenschap waarin de Parijse courtisane Violetta zich omhoog heeft gewerkt. Het sterke koor heeft vaak een rol als decor en hun bewegingen en situatie spelen soms in een andere dimensie dan die van Violetta. Slow motion, bevroren beelden, dat werkt wel goed. Violetta vervreemdt van haar omgeving en wijst uiteindelijk het geld af en gaat voor de liefde. Misschien mede doordat zij zich realiseert dat haar leven eindig is.
Platte land
Violetta en Alfredo zijn alleen, als zij besluiten het Parijse leven achter zich te laten en zich op het platteland te vestigen. Zij kiezen voor liefde en verbondenheid en staan dan in schril contrast met de kille, wrede, op geldbeluste en hypocriete wereld. In de Traviata die ik een week geleden in Parijs zag, wordt ook een scene rond een enorme tractor gespeeld. Dat vond ik een prachtige vondst. Alfredo gaat ook op een gegeven moment blootsvoets een enorme houten kuip in om de druiven te stampen. Minder abstract dan de Amsterdamse Alfredo die met een bezem slingers aan het opvegen is, wat wel een prachtig sfeerbeeld opleverde.
Het feest
Wie zich niet aan de ongeschreven wetten van deze door geld gedreven maatschappij houdt wordt genadeloos gestraft, vindt Gürbaca. Als Violetta vanaf het platteland terugkeert in Parijs, komt ze op het feest van Flora (tweede bedrijf). Er wordt opzettelijk wijn over haar jurk gegooid en een vrouw besmeurt de jurk van Violetta met één van de taartjes die Violetta meehad gebracht. De abstractie die Tatjana Gürbaca probeert aan te brengen, is sinds de uitvoeringen in 2021 hier een daar wat aangepast. De scene waar Alfredo de bezem ter hand neemt bijvoorbeeld, herinner ik mij als komisch. Nu zag het er een beetje suf uit en dacht ik wat staat ie nou te doen?
Geschokt
Wat ik me van de productie uit 2021 herinner is dat hij scherper was. De copuleerscenes van het koor waren veel explicieter en er stond feller licht op. Een ander voorbeeld; ik weet nog dat ik best geschokt was dat het kleine zusje van Alfredo ten tonele werd gebracht. Zij liep over de knieën van de hoerenlopers, waarbij zij uiteindelijk uitgekleed wordt en er pedofilie en perversie wordt gesuggereerd. In de huidige versie is de strekking nog hetzelfde, maar minder expliciet huiveringwekkend.
De toekomst van Alfredo’s zusje is voor Violetta de reden om het leven voor de liefde -met Alfredo -op te geven. Zij doet haar broek en blouse uit en kleedt daarmee de jonge meid en brengt haar voor nu en mogelijk ook voor de toekomst in veiligheid. Maar ze heeft geen andere keuze dan zelf weer de roze jurk aan te trekken, als vrouw die in schande moet leven.
De uitvoerenden
De rol van Violetta wordt in de opera gezongen door de Roemeense sopraan Adela Zaharia. Wij hebben haar in Nederland eerder gehoord in de rol van Donna Anna in Don Giovanni, in de productie die onder operabezoekers ook wel de Don met het bushokje in het bos wordt genoemd.
In 2021 werd deze productie van La traviata door de Nationale Opera voor het eerst in corona tijd geprogrammeerd en toen zong tenor Bogdan Volkov de rol van Alfredo Germont. Nu is hij ook op 27 & 31 januari en 3 & 6 februari te horen in die rol. De andere data neemt de Armeensen tenor Loparit Avetisyn de rol van Alfredo voor zijn rekening. Bogdan Volkov heeft een mooie stem, maar is wel erg braaf. De typering is een keuze van de regie, maar ik vind het ook in zijn stem een beetje terug. Ik mis vooral in de eerste acte het verzwelgend vuur en de passie van een verliefde jonge man.
3 Violetta’s
Dirigent Andrea Battistoni benoemt in het interview met Laura Roling in Odeon dat er een kern van waarheid zit in de bewering dat er voor de rol van Violetta Valéry eigenlijk drie sopranen nodig zijn, één voor iedere akte. Hij zegt: ‘In de eerste akte is een heel flexibele stem nodig voor de coloraturen. Daarin hoor je de frivoliteit van Violetta en haar levenshouding op dat moment heel sterk terugkomen. Daarna wordt de rol in de tweede akte juist erg lyrisch, en in de slotakte gaat de rol zelfs in de richting van het dramatische. Om alle drie aktes goed te kunnen zingen moet een zangeres vocaal veelzijdig zijn.’
Een lastige rol dus. Adela Zaharia heeft een prachtige stem en haar kracht zit vooral in het dramatische. De Roemeense sopraan heeft een echt grote stem en dat is voor veel rollen heel prettig. Door haar overwegend dramatisch talent kan ik mij minder inleven in haar Violetta. Ik hoor haar kwetsbaarheid niet, al wordt er heel mooi gezongen. Het stevige volume en vibrato laat het zangrijke aan gewicht inboeten. In de duetten gaat het Adela Zaharia beter af. Ze zingt zachter en kleurt dan meer naar respectievelijk Alfredo en Giorgio Germont. Ik begreep dat ze ook net ziek geweest was en mogelijk is dat nog hoorbaar.
Het duet in de tweede acte tussen Violetta en de Roemeense bariton George Petean is buitengewoon mooi. Sowieso zet George Petean een geweldige vader Germont neer. Hij deed in 2021 ook mee en is er, wat mij betreft, zowel vocaal als qua acteren sterker op geworden.
Bij de Nederlanders in de kleine rollen viel Michael Wilmering net als in 2021 op als vileine en sensuele Marchese d Óbigny. Roger Smeets nam de rol van Barone Douphol voor zijn rekening en de bas Bart Driessen zette een prima Dottore Grenvil neer.
Tranen met tuiten bij Traviata in Parijs
Recentelijk zag ik La Traviata ook in Parijs in Opéra Bastille. Die productie zorgde dat ik al in e eerste akte in tranen met tuiten toe keek! Wat begonnen was als een terloopse gedachte ‘ik ga naar La Traviata want er is zondagmiddag regen voorspeld’, werd een van de meest roerende La Traviata’ s ooit! (Gheorhiu/Bruson in Madrid & Renée Fleming in Zürich staan op 1 van mijn beste La Traviata’s).
In Parijs was het een hele sterke voorstelling dus en heel erg actueel. Simpele setting in regie van Simon Stone. Violetta als make-up celeberty /blogger met veel apps en grappige moderne mediazaken. Dat ze kanker heeft en er uitzaaiingen zijn wordt via schermen en haar (telefoon) berichten getoond. De herkenbaarheid was gigantisch.
Violetta wil leven. Haar aria’ s zijn niet alleen technisch extreem goed opgebouwd, lieten niemand onberoerd. Ik zag meerdere mensen naar hun zakdoek grijpen. Nadien Sierra IS Violetta. Op elk moment geloofwaardig en vol vuur en levenslust. De regie, die heel actueel en grappig is, zorgt dat de zware momenten weggelachen kunnen worden. René Barbera is een fijne Alfredo met een mooi lyrisch geluid. Ludovic Tézier een zeer overtuigende vader, prachtige stem en zingt heel makkelijk. Mooie chemie tussen hem en Violetta.
Het einde was echt cool; Violetta liep het licht in en de nevel in (à La Robert Carstens Dialogues des Carmélites bij DNO). Dat was heel mooi en roerend. Alfredo en zij deden nog iets met de armen reiken.. elkaar loslaten…..brok in de keel einde.
Toegegeven, na een voorstelling waar alles in klopt heeft de volgende het harder te verduren. Maar de muziek van het Rotterdams Philharmonisch orkest kon met gemak die van de Opera in Parijs klop geven en ook het koor van onze Nationale Opera was vele malen beter. Wat mij betreft naderde de balans koor orkest de perfectie in Nederland en dat al bij de première! Toch jammer dat je dan niet een combi van deze twee voorstellingen kan maken.
La traviata bij de Nationale Opera is nog te zien op 31 januari, 3, 9,12,15, en 18 februari
In Parijs loopt La traviata nog tot en met 25 februari.
Verder lezen, kijken en luisteren
Video met regisseur Tatjana Gürbaca over La traviata
La traviata in 2021 alleen in matinee
Lennaert van Anken schreef in 2021 over Don Giovanni met Adela Zaharia.
François van den Anker maakte in 2021 een podcast met Bogdan Volkov.
De auteur
