Piratenkoningin van Monique Krüs op een libretto van Daniel van Klaveren en Xandra Knebel, is de nieuw geschreven familieopera van de Nederlandse Reisopera, in een coproductie met Theater Sonnevanck en Dawn Collective. De  Utrechtse Stadsschouwburg , met haar harde akoestische gangen, was net een zwembad op zaterdag vol uitgelaten jongeren. Want een beetje spannend is het wel met je schoolklas naar een opera!  Eenmaal binnen in de zaal, was men muisstil, want dat hoort bij opera, is hen verteld.

Wat heerlijk om zoveel jong publiek en hun begeleiders ademloos naar deze familieopera te zien kijken.

‘Het viel best mee duurde helemaal niet zo lang, maar dat van haar staart afknippen was wel echt erg’ antwoordt Loes van negen  op hoe ze de voorstelling vond. ‘ Dat spugen was goor, maar dat doet een piraat en ik vind het zingen mooi’, vult het meisje naast haar aan. Beiden willen best nog een keer naar opera, het is leuker dan school. ‘Je moet voor je vrienden opkomen,’  wil de opera volgens haar zeggen en ‘‘het geeft niet of je niet vechten kan, als je dan maar slim bent’.

Clemente koningin

Hoofdpersoon van deze jeugdopera,(naar een idee van Jorieke Abbing en Nasim Miradiis) is Oona, een bedachtzaam weesmeisje dat zich in de opera tot piraten kapitein en rechtvaardige leider ontwikkelt. In de eerste acte zien we haar in afwachting of adoptieouders haar, samen met haar zelfgekozen broertje Toby, met wie ze geen bloedband heeft, in hun gezin zullen opnemen. ‘Ik wil een moeder die brood bakt en een vader die breakdancet’ zegt Toby. Tot die tijd blijft hij dromen bij het schilderij van de Queen, waar hij ontzettend dol op is. En laat dat schilderij nu tot leven komen! Echter, de Queen is helemaal niet zo leuk en rechtvaardig. Ze neemt Toby mee naar haar paleis, waar hem een rol als knuffelkonijntje wacht.

Aan Oona de taak hem terug te vinden. De koningin blijkt per schip te zijn vertrokken.  Zo handig als dan blijkt dat je overleden grootmoeder de legendarische Piratenkoningin Grace O’Malley blijkt te zijn! Grace is een Ierse vrouw die echt bestaan heeft en als schrik der zeeën menig schip deed zinken en onverschrokken sluwe onderhandelingen voerde. Ze komt terug uit de dood om haar kleindochter een beetje aan te moedigen. Oona slaagt erin om met haar hulp kapitein te worden van een stel piraten, maar wel met haar eigen clemente aanpak en agenda. Wel een beetje raar want als piraten kapitein is ze niet op geldbelust, niet bloeddorstig en laat staan wraakzuchtig. Haar uitroep;  ‘Groepsgesprek op het benedendek’ komt waarschijnlijk bij de jongeren niet echt aan, maar is hilarisch! Het lukt haar via een list om Toby te bevrijden uit de handen van de gevreesde Queen.  ‘Samen staan we sterker’, is Oona haar motto en aan het slot van de opera vergeeft ze zelfs de Queen, die Toby vlak daarvoor nog dreigde een kopje kleiner te maken. Dan volgt een beetje plots een introspectie ‘we lijken op elkaar’.

Tot slot staan alle solisten op een rij en als operaliefhebber hoop je op een moralistisch slotkoor à la Mozarts Die Zauberflöte of La Clemenza di Tito, maar Monique Krüs kiest voor herhaling van de eerdere aanstekelijke deuntjes zoals in de musical gebruikelijk, dus om lekker op weg  naar huis te kunnen fluiten.

Bruisende muziek

Piratenkoningin in de regie van Daniel van Klaaveren, bruist van muzikale actie. Maar liefst 11 musici zijn continu op het podium aanwezig, en zijn daarmee tevens figuranten als weeskind of piraat. Links van het podium staat dirigent Anu Tali die het orkest met veel zwier leidt. Ze voldoet ook aan het beeld van een klassieke maestro met lang wit haar, rokkostuum en een blouse met decoratieve ruches en franje, een mooi beeld. Ook leuk voor de beeldvorming dat het een vrouw is. Ze geeft het (dirigeer)stokje door aan Kent Moussault, die de tweede helft van de voorstellingen voor zijn rekening neemt.

Motorstoring

Het decor, ontworpen door Eddy van der Laan, is erg ingenieus en draait-als alles goed gaat- in drie keer rond; een weeshuis, de residentie van de Queen en een piratenschip krijgen we te zien en wat ziet het er goed uit!   In Utrecht draaide het decor even niet door. Heel professioneel vroegen Oona en Grace om de hulp van de kinderen om het decorstuk verder te laten draaien. Eén, twee, drie en ‘draaien!’, klonk het meerdere malen in de zaal. En zowaar omdat er naast een gemankeerde motor ook technici in het decor zaten -en waarschijnlijk was die voorraad inmiddels wat uitgebreid- begon het decor te draaien en eindigde op de juiste stand. ‘We gaan nu weer door, dus bekken dicht’, bulderde de piratenkoningin en even dacht ik dat dit een heus en geslaagd participatiegedeelte met publiek was. Navraag leerde dat dit niet gepland was en de motor het echt af liet weten. Wat staan hier vakvrouwen en wat een samenwerking; uitmuntend! Ik zou de motorstoring er trouwens gewoon aan toe voegen.

Krachtige vaart

Monique Krüs gebruikt krachtige ritmes en wisselt vaak van stijl wat de vaart er goed in houdt. De muziek illustreert veelal de tekst en sfeer van de opera. Dus ze geeft de onrustige en dynamische bewegingen van de zee weer, is vaak vrolijk, energiek en soms een beetje chaotisch. Daardoor zijn bepaalde scenes heel luchtig, bijna slaptick. Dat wordt knap afgewisseld met thema’s uit de meezingers; ‘water overal water’ en ‘hé ho hé’ of een prachtige serieuze aria. ‘Wat als dit onze laatste dag is’ is erg mooi en het muziekstuk in ‘musical stijl’ gezongen door de geweldige zangeres Gitty Pregers, was ook een voltreffer.

Op het lijf geschreven

Componist Monique Krüs kent de drie hoofdrol zangeressen waar ze voor schreef, van Opera Spanga waar ze in het verleden zelf jarenlang zong. Grace O’Malley, grootmoeder in de opera, is een op het lijf geschreven rol voor Francis van Broekhuizen. Deze intelligente zangeres en comédienne neigt er soms naar om alle aandacht naar zich toe te trekken, maar met haar talent en humor is dat haar makkelijk te vergeven. Haar; ‘PotverPaling’, ‘Primende Piranja’s’ en ‘Krijg nou schubben’ zijn niet alleen tekstueel leuk, maar worden door haar met prima gevoel voor timing en vet Rotterdams accent hilarisch gebracht.

In de duetten met kleindochter Oona, gezongen door Lilian Farahani, is het jammer dat de prachtige muziek niet beter tot zijn recht komt, omdat Francis het accent bij het anekdotische legt. Aan Farahani ligt het niet. In de opera Innocence van De Nationale Opera vond ik haar heel sterk als bruid met een emotionerende heldere stem. Vertwijfeling uiten ligt haar beter dan leiderschap, maar wat is ze goed te verstaan!  Aylin Sezer speelt de Queen prachtig, maar  is iets lastiger te verstaan. Ze zet met haar wendbare stem een kille hooghartige Queen neer. Deze rol is eendimensionaal bedoeld, maar ik herinner me nog levendig hoe ze als Nedda in Pagliacci bij Opera Spanga al slurpend een setje oesters achteroversloeg in stil spel van een hele andere orde, wat ze ook geweldig kan. De prestaties van overige zangers en de musici uit het orkest zijn prima.

Coming of age-verhaal over leiderschap

Is dit een dom verhaaltje? Wel nee, deze opera heeft een eenvoudige structuur, maar een prima boodschap; De autoritaire, egocentrische Queen is de tegenpool van piratenkoningin en verzetsheld Grace. Kleindochter Oona, wier naam niet voor niks ‘heilig’ betekent in het Iers, ontpopt zich in een ‘coming of age- verhaal’ als een nieuwe leider voor de toekomst, clement en gericht op samenwerking. Dus een soort  La Clemenza di Tito 2.0, want een vrouw.

Piratenkoningin is een mooie coproductie van meerdere gezelschappen, uitgevoerd door een cast en crew die elkaar goed aanvoelen en samenwerken. Kortom, de familieopera verdient het om veel gespeeld en aangekocht te worden want is voor jong en oud zeer de moeite waard.

Verder kijken, luisteren en lezen

De video trailer van Piratenkoningin

De ‘aftermovie’ na de premiere van Piratenkoningin.

In 2015 sprak Basia Jaworski met Monique Krüs over haar opera Anne en Zef.

In 2023 maakte Lilian Farahani haar debuut in het Royal Opera House Covent Garden.