Lennox heeft het moeilijk met boodschap
In Studio Boekman van De Nationale Opera &Ballet ging de familieopera (8+) Lennox van componist Bnnyhunna (Benjamin Ankomah) in première.
Lennox heeft het moeilijk. Zijn vader lijdt aan een onzichtbare ziekte en moet vaak naar het ziekenhuis. Wanneer zijn vader per ongeluk zijn geluksketting thuislaat, besluit Lennox samen met zijn beste vriendin Aya achter hem aan te gaan, want zonder geluksketting komt het met zijn vader vast niet goed in het ziekenhuis. Aya moedigt Lennox aan met het motto; ‘Denken, Durven, Doen’, maar dat blijkt in de praktijk moeilijker dan verwacht.
Lennox moet van zichzelf minder bang zijn en brengt die opdracht meteen in de praktijk als hij zijn ouders toevallig hoort praten over een geheim. Het gaat over een ziekenhuisbezoek en dat het misschien wel tijd is om hun zoon eens in te gaan lichten. ‘Schat, neem je Lennox mee naar het ziekenhuis?’ ‘Hij is gewoon niet klaar, misschien volgend jaar” “Hij moet het weten” “We hebben nog tijd” “Hij moet het weten” “Laten we wachten.” Deze tekst doet, misschien onbedoeld, enigszins denken aan Wachten op Godot.
Het is duidelijk dat het wachten niet over de leeftijd van Lennox gaat en of hij eraan toe is. Het gaat misschien wel net zoveel over de acceptatie van de vader. Pas als de vader over zijn angst en schuldgevoel heen stap kan de jongen de volgende stap naar volwassenheid nemen en zijn angst achter zich laten. Tijdens hun avontuur ontmoeten ze Glimmerik, een bedelaar en hosselaar die ondanks zijn schimmige kant toch een goed hart heeft. Lennox leert niet alleen meer over de ziekte van zijn vader, maar ook over zichzelf.
Sikkelcelziekte
Het verhaal is gebaseerd op het bekroonde kinderboek Lennox en de gouden sikkel, dat Zindzi Zevenbergen schreef op initiatief van IXL Sickle Cell Awareness. Voor het boek ontving Zevenbergen in 2022 de Zilveren Griffel; illustratoren Hedy Tjin en Brian Elstak wonnen het Zilveren Penseel.
‘Binnenkort wilde Lennox graag dapper worden.’ Zo begint het boek, want Lennox is een wat angstige jongen. Het boek legt verder op speelse wijze uit dat de onzichtbare ziekte van Lennox’s vader de sikkelcelziekte is; een erfelijke bloedziekte die vaak voorkomt bij mensen met voorouders uit Afrika, het Caribisch gebied, het Midden-Oosten en Azië. Mensen met sikkelcelziekte hebben rode bloedcellen in de vorm van sikkels in plaats van rond. Deze cellen blijven soms vastzitten in de bloedvaten en kunnen minder goed zuurstof vervoeren, wat pijn en gezondheidsproblemen veroorzaakt. Door het boek en de voorstelling krijgt deze ziekte en de problemen die het met zich meebrengt meer aandacht.
Van boek naar voorstelling
Maarten van Hinte maakte van het boek een libretto en Marjorie Boston deed de regie van Lennox. Er is het nodige veranderd en de strakheid van het boek sprak me meer aan. De extra subplots en uitleg over achtergronden van angsten zijn nogal uitgesponnen. Bijvoorbeeld ook de ruzie tussen zijn ouders of het verhaal hoe Lennox aan een wachtwoord van zijn vaders computer komt. Het leidt af van de kernboodschap. De teksten in het Nederlands zijn niet altijd verstaanbaar en het spelen met rijm en af en toe uitstapjes naar meng- en jongerentaal maakt het er niet makkelijker op.
Bnnyhunna en zijn muzikale stijlen
De hiphop opera is een compositieopdracht van De Nationale Opera aan multi-instrumentalist en producer Bnnyhunna. Hij is een Ghanese artiest uit Amsterdam Zuidoost. Muziek werd zijn uitlaatklep, waarbij hij piano, drums en gitaar leerde spelen in de kerk. Hij werkt hiervoor samen met Neo Muyunga, de componist van Hoe Anansi the stories of the world bevrijdde**. Als één van de laatsten komt hij de zaal binnen en zit toevallig naast mijn nichtje Rosa van 12. Aan zijn hoofdbewegingen meen ik af te kunnen lezen welke stukken hem behagen; vooral de mellow instrumentale stukken in Lennox, soundscape zou ik zeggen en wat hiphop/trap. Voor zijn manier van het combineren van jazz, gospel, afro en hiphop kreeg hij in 2023 de Buma Music in Media Award.
In Lennox hebben de verschillende personages allemaal een eigen muziekstijl gekregen. De verschillende muziekstijlen helpen de emoties van de personages over te brengen. Lennox wordt gezongen en gespeeld door Jonathan Eduardo Brito. Zijn muziekstijl is neo soul, jaren’90 muziek. Een mix van soul, jazz, R&B funk en hiphop. Hij heeft een zachte kleurrijke jongensachtige stem. In het begin is hij inderdaad overtuigend een bange 8 of 9-jarige jongen. Zijn verslagenheid als hij de ketting vindt is erg mooi en aandoenlijk. De overgang van die bange jonge naar; “je moet erover praten papa” is heel fors en dat hoor je niet zo in zijn stem en ook minder in de muziek. De diepgaande teksten en funkritmes van zijn rol passen bij neo soul en ook in die zin is Lennox echt een zoon van zijn vader.
Aya, gespeeld door Charlene Sancho heeft een sterke podiumpresentie en zingt meer trap dan hiphop, wat haar energie en vastberadenheid benadrukt. Trap is een subvariant van hiphop en elektronische dansmuziek, met harde, donkere en ritmische stijl. Het ontstond in het zuiden van de Verenigde Staten in de jaren ’90 en werd populair vanwege de intensieve beats. Hier is meer de zachtere vorm gebruikt al is haar muziek wel het meest ‘dark’ van alle spelers. Ze benadrukt meerdere keren dat Lennox de hoofdpersoon van de hiphop opera is, wat goed is – door zijn wat ingetogen spel als angstige jongen zou je anders bijna denken dat zíj de hoofdpersoon is.
Meneer Babel, Lennox’ vader, vertolkt door Ayrton Kirchner, heeft gospel als muziekstijl. De pijn en frustratie van een man die dagelijks met sikkelcelziekte leeft, had nog beter vertaald kunnen worden in meer dynamische en rauwe teksten. Hij is een goed geschoolde acteur, maar door zijn lange tekst en de herhalingen gaat het ritme uit de voorstelling. Dat is nooit het geval als Gustav Borreman (Glimmerik) spreekt. Hij is het personage dat ook het dichts bij het personage in het boek blijft, al is ook zijn rol uitgebreid. Als onruststoker en praatjesmaker weet hij de zaal in het begin op te stoken, een toevoeging die wel heel goed werkt. Een valkuil later in de voorstelling is dat na zoveel actie de aandacht wat inzakt.
Nienke Nasserian speelt gedurende de reis naar het ziekenhuis meerdere rollen. Als Lennox’ moeder zingt ze in een meer klassieke operastijl. Het acteerwerk doet ze zo overtuigend dat ik het begin niet eens door had dat het om dezelfde zangeres ging. Ze speelt de moeder van Lennox, maar ook tramconducteur, receptionist en dokter. In die laatste rol heeft ze een mooie soul achtige song waar ze ook het publiek in betrekt. Haar song: ‘File in je bloed is ellende’ is een hoogtepunt in de voorstelling; een mooi gezongen en lekker ritmisch nummer.
Smooth
Het orkest van vier muzikanten* onder leiding van Lochlan Brown, is links op het podium opgesteld. Ze zijn vrolijk uitgedost in groene tinten, allen met een verschillend hoofddeksel, een bolhoed, beanies en een achterstevoren gedragen pet (kostuumontwerp Iris Elstrodt). Soms verdwijnt het wel heel erg op de achtergrond; zeker niet omdat de muziek niet goed uitgevoerd wordt, want ze klinken helder, swingend en legen mooie accenten. De muziek zelf is soms echter zo smooth dat je je helemaal verliest in de soundscape. Op zich een mooie ervaring indien gewenst door de componist. Het orkest ondersteunt de zang aldoor goed, maar eenmaal in de rap met Glimmerick is Lennox niet meer te verstaan, maar ik ben eigenlijk wel blij dat het orkest dan even flink van zich laat horen. Daarna volgt ook weer wat publieks participatie; een wakker schud moment.
Prachtig en vernunftig decor
Het decor is echt compact en efficiënt, zeer geschikt voor deze reisvoorstelling. Rechts op het podium komen de groene tinten terug in wat lange groenen bladeren. Terugkerende bezoekers van Studio Boekman herkennen de cirkelrail in het grit. Er zijn vaak gordijnen in een cirkel te zien in deze zaal, zo ook in deze voorstelling. De decor afdeling heeft zich op basis van het ontwerp van John Lippens & Koen Jantzen uitgeleefd op twee prachtig in elkaar draaiende halve cirkels met blokken. Is bedoeld dat hier inderdaad twee sikkels van de sikkelcelziekte in elkaar draaien? Het is een heel vernuftig decor wat dienstdoet als tram, ziekenhuiswachtkamer, verstopplek en met het loshangende gaasdoek (scrim) wordt het ook gebruikt als projectiescherm.
Belangrijke boodschap
Lennox is een voorstelling met een belangrijke boodschap, die door zijn lange teksten en uitgesponnen talige subplots soms wat aan kracht verliest. Ondanks de sterke spelers, prima muziek en het vindingrijke decor zakt de spanning van de voorstelling regelmatig in, of zoals mijn nichtje Rosa (12 jaar) zei: ‘ Wel mooi hoor, maar een beetje lang. Het was wel heel goed gespeeld je zag echt dat Lennox bang was en dan is het fijn dat hij Aya heeft, een goed vriendin die hem kon helpen. Daardoor kwam het goed. Ik was ook vroeger wel es bang, bijvoorbeeld voor spinnen, maar dat gaat ook vanzelf soms over, want dat ben ik nu niet meer. Ik was vroeger ook bang voor dromen. Dus dat ik ging dromen, maar toen kreeg ik een dromenvanger en daarna was ik niet zo bang meer en ging het echt beter. De muziek vond ik wel heel mooi, niet irritant of zo. Zoals die moeder zong is wel heel knap.’
*muzikanten :
Viool Annelieke Marselje / Eva Traa (alternerend)
Gitaar / bas en assistentie muzikale leiding Noah Stakenborg
Keyboards Lochlan Brown / Charlie-Bo Meijering (alternerend)
Percussie Dimairon Catal
Verder kijken, luisteren en lezen
Jonathan Eduardo Brito legt het verhaal uit.
Video van Should’ve been you van Bnnyhunna
** In 2021 zag Franz Straatman de opera Hoe Anansi the stories of the world bevrijdde.
Animatie van het Sikkelcelfonds en steun aan het fonds.
De auteur
