Eigenlijk tragisch dat de Duitse componist Carl Orff met slechts één compositie wereldberoemd werd en bleef: ‘Carmina Burana’ uit 1937. Eerste deel van een drieluik met ‘Catulli Carmina’ (1943) en ‘Trionfo di Afrodite ‘(1953). Die laatste twee zie en hoor je zelden op concertprogramma’s. ‘Carmina Burana’, daar lopen we warm voor, zoals zaterdagavond 8 en zondagmiddag 9 november in het Amsterdams Concertgebouw bij een uitvoering door het Nederlands Philharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor onder leiding van Bassem Akiki. Tweemaal stijf uitverkocht.

In alle drie koorwerken verwerkte Orff teksten over liefde en het leven uit oude tijden beschreven door Griekse en Romeinse dichters, en uit middeleeuwse bronnen. In het verleden was Orff in hoge mate geïnteresseerd, met name in het muzikale verleden. Hij verdiepte zich in de West-Europese middeleeuwse muziek, in de renaissance en in de barok. Hij vestigde onder andere de aandacht op Claudio Monteverdi, van wiens opera ‘Orfeo’ hij een bewerking maakte. Orffs naam is ook verbonden met een schoolmuziekprogramma dat hij opzette en waarvoor hij een speciaal instrumentarium ontwikkelde. Orff is veel meer dan ‘Carmina Burana’!

Van het Nederlands Philharmonisch Orkest kan ik mij niet herinneren eerder de combinatie met het Groot Omroepkoor gehoord te hebben. Doorgaans is het G.O.K actief in samenwerking met het Radio Filharmonisch Orkest (zoals opera’s in de zaterdagmatinee) of het Concertgebouworkest. Het NedPhO werkt doorgaans met amateurkoren of, af en toe met het koor van De Nationale Opera. De samenwerking met het G.O.K. in de ‘Carmina Burana’ smaakt naar meer.

Nieuwe chef?

Voor dit project had het NedPhO een gastdirigent uitgenodigd die getipt wordt als nieuwe chefdirigent bij het orkest, als bij De Nationale Opera, met welk instituut het NedPhO sterk verbonden is als operaorkest. Het gaat om Bassem Akiki, een 41-jarige musicus met Libanese en Poolse achtergrond. Opmerkelijk dat in de biografische beschrijving in het programmablad verwezen werd naar Akiki’s gastdirectie bij het Nederlands Kamerorkest bij de uitvoering van de opera ‘Animal Farm’ vorig seizoen bij De Nationale Opera. ‘Er was een bijzondere chemie tussen deze dirigent en de musici van het orkest.’, aldus de programmatekst.

Die chemie was er ook tussen hem en de NedPhO musici. Beslist in de ‘Carmina’, maar vooral in een werk vóór de pauze, ‘Vorspiel’ bij de opera ‘Parsifal’ van Richard Wagner. Met het ‘Credo’ voor piano, koor en orkest van Arvo Pärt dat de avond opende, was dit concertprogramma opmerkelijk a-typisch. Het leek alsof Akiki werd uitgeprobeerd in moderne muziek (Pärt), in de volle romantiek van Wagner en met een groots koorwerk. Hij presenteerde zich ook opmerkelijk: gekleed in een party colbert met zilveren glitters!

Interessant in dit kader: Akiki heeft uitstekende papieren in alle genres. Bij de Munt-opera in Brussel is hij met regelmaat te gast. Zijn laatste item was de wereldpremière van ‘On purge bébé’, opera van Philippe Boesmans. Akiki pakte dat satirische werk groots aan met het Muntorkest. ‘Parsifal’ had er een kleine rol in: Boesmans verwerkte in een hilarische scene het Graalmotief. En hoor: nu dirigeerde Akiki het hele ‘Vorspiel’. Ik was diep onder de indruk van de volle, verzadigde klank in het strijkorkest die Akiki opwekte met zijn overigens degelijke dirigeerstijl. Niet eerder hoorde ik het NedPhO spelen met zo’n fantastische strijkersklank. Ook het blaasorkest was grandioos in de fanfare. Opgenomen in een overtuigende stroom van kleuren en emoties.

Schreeuwen

De concertopening met Arvo Pärts ‘Credo’ (1968)had niet spectaculairder gekund.

Op een korte tekst in het Latijn jaagt hij koor en orkest tot uiterste expressies, inclusief schreeuwen, krassen en dissoneren. Akiki liet koor en orkest vooraf enige passages voorzingen en -spelen om het publiek te wennen!  Kern in de tekst is de zinsnede: ‘Oog om oog, tand om tand’. Maar Pärt mikt op de aansluitende zin uit het evangelie volgens Mattheus, waar Jezus zegt: ‘Gij zult het kwaad niet weerstaan’. Daar gelooft Pärt in: Credo (ik geloof). Hij mengde zijn schreeuw van protest met de verwerking van een onderdeel uit Bachs ‘Wohltemperierte Klavier’ (solo voor Nikola Meeuwsen) dat als een rustgevende meditatie door de compositie zweeft.

Pärt destijds leefde in een land (Estland) dat hevig onderdrukt werd als onderdeel van de Sovjet-Unie. Pärts muziek werd op een gegeven moment verboden omdat hij zijn oren liet hangen naar het buitenland. Maar Pärt geloofde in zichzelf, trok zich vanaf de zeventiger jaren terug in een nieuwe muzikale wereld, gebaseerd op gregoriaans en op eenvoud van vorm en harmonie. De Pärt zoals hij geliefd werd bij koren en concertgangers.

Topvorm

En toen kwam de ‘Carmina’ aan bod: donders, wat een ongelooflijke inzet met ‘O Fortuna’. Maar Bassem Akiki zorgde ook voor fijnzinnige voordracht van de vrolijke en satirische middeleeuwse studentenliedjes. Zoals in het dansante ‘Ecce gratum et optatum’ over de komst van de lente. Heerlijk zoals het mannenkoor uitpakte in het loflied op de wijn ‘In taberna quando sums’ (Wanneer wij in de taveerne zijn). Met energieke helderheid gaven de sopranen en alten glans aan de reidans ‘Swaz hie gat umbe’ (Wat hier in de rondte danst). Het G.O.K. , ingestudeerd door Martin Wright, was in topvorm.

Gouden glitters

Drie prachtige solisten wisselden de koorzang af. De Zwitserse bariton Yannick Debus imponeerde zowel met intieme expressie in ‘Omnia sol temperat’ (De zon verwarmt alles) als in het uitbundig voorgedragen lied over de bitterheid van het leven. Van grote klasse was de bijdrage van de Nederlandse sopraan Elenora Hu.

Een paar seizoenen geleden als veelbelovend talent gepresenteerd in het tv-programma Aria. Nu is Hu een grootheid in wording met een stralende en expressieve stem. Van haar solo ‘Stetit puella’ (Er stond een meisje in rode tuniek) maakte zij een juweel.De Brits-Indiase tenor Caspar Singh zorgde met zijn felle hoge stem voor een schitterende expressie in het beroemde lied over de gebraden zwaan.

Steeds toonde dirigent Akiki zich alert in het stimuleren van een genuanceerde uitvoering. Voor ‘Carmina’ had hij een speciaal blauw rokkostuum aangetrokken, vol gouden glitters en met het Rad van Fortuin op de rug geborduurd. Ik ben benieuwd of Fortuna hem na dit klinkend debuut laat neerdalen in het operahuis aan de Amstel en het Concertgebouw aan het Museumplein.

Het Groot Omroepkoor houdt op 2 februari in Tivoli/Vredenburg te Utrecht een Carmina Burana dag. Amateurzangers mogen dan deelnemen aan een meezing Carmina.

Verder lezen, kijken en luisteren

Repetitievideo van de Carmina Burana

Vorig jaar zag Peter Franken een geënsceneerde Carmina Burana.

Franz Straatman zag Animal Farm bij De Nationale Opera, gedirigeerd door Bassem Akiki