In de serie Live in HD uit de Metropolitan Opera werd de zaterdag matinee van Tosca in bioscopen wereldwijd uitgezonden. Ik zag de voorstelling zoals gebruikelijk in filmtheater Pathé Schouwburgplein Rotterdam. Anders dan bij eerdere voorstellingen uit New York dit seizoen was de zaal nu zeer goed gevuld. Hopelijk blijft dat zo de komende tijd. Met Aïda als volgende voorstelling lijkt dat in elk geval heel waarschijnlijk.

Historisch

De opera Tosca, geschreven door Puccini in 1900, speelt zich af op drie locaties in Rome (Chiessa di Sant´Andrea della Valle, Palazzo Farnese en Castel Sant´Angelo) en wel gedurende de middag, avond en nacht van 17 en 18 juni 1800. Op 17 juni ontvangt Scarpia het bericht van Napoleons nederlaag in de slag bij Marengo. Kort daarna wordt dit gecorrigeerd, Napoleon heeft alsnog de overwinning op de Oostenrijkers behaald en de volgende 14 jaar zal Rome onder Franse overheersing komen te staan.

Napoleon was al eerder met zijn troepen in Rome geweest en had in 1796 aldaar een republiek ingesteld. Die werd bestuurd door zeven consuls waaronder Liborio Angelucci die vermoedelijk model heeft gestaan voor het personage Angelotti. Gedurende die tijd verbleef de paus als gijzelaar in Parijs waar hij en passant behulpzaam kon zijn bij de kroning van Napoleon tot keizer.

Maar toen de Fransen zich in september 1799 terugtrokken werd de stad bezet door troepen van het Koninkrijk Napels. Van autonoom pauselijk gezag was geen sprake, feitelijk was de stad gewoon bezet. Vandaar dat in de opera wordt gesproken over de koningin die Cavaradossi wellicht op Tosca’s verzoek gratie zou kunnen verlenen.

Scarpia is een type zoals Fouché in Parijs, hoofd van de geheime politie en een overlever die ongetwijfeld al voor die republikeinse periode de bloedhond van het pauselijk of het Napolitaanse gezag is geweest. De overige personages zijn bijkomende theatercreaties, een diva en een kunstschilder. Die heb je nodig voor een liefdesaffaire. De waaier van markiezin Attavanti is te vergelijken met het zakdoekje in Otello, dat wordt door Scarpia letterlijk zo aangegeven. Bij de pathologisch jaloerse Tosca werkt dat als een trein.

Libretto getrouw

De productie die David Mc Vicar maakte voor de Met was nadrukkelijk bedoeld als vervanging voor de weinig populaire Tosca van Luc Bondy. Die zag ik in 2010 in de Met en een dame naast me wist me te vertellen dat het Eurotrash was, niet wetende dat ik uit Europa kwam. Zodoende is Mc Vicars Tosca in alle opzichten een librettogetrouwe voorstelling geworden, compleet met levensechte decors en fraaie kostuums. Ik moet toegeven: Tosca kan dat heel goed hebben. De politieke situatie anno 1800 verschilt hoegenaamd niet van de huidige. Er is sprake van veroveringsoorlogen, machtspolitiek, bewaken van de staatsveiligheid door vermeende dissidenten op te pakken, ondervraging met harde hand om informatie los te krijgen en marteling met een rechter erbij om het een juridisch correct tintje te geven. Er zit geen enkele situatie in die voor een hedendaags publiek enige uitleg behoeft, het is alsof je naar het journaal kijkt.

Tosca willen actualiseren is feitelijk net zo zinvol als Napoleons Grande Armée willen uitrusten met moderne tanks. Scarpia doet gewoon zijn werk zoals vandaag de dag over de hele wereld functionarissen in staatsdienst hetzelfde werk verrichten. Als hij zich niet zo knullig had laten vermoorden aan het einde van de tweede akte, zou hij zonder twijfel door Napoleons plaatsvervanger in Rome zijn herbenoemd na de instelling van het Koninkrijk Rome met Napoleons zoontje als nominaal heerser.

Cast

Lise Davidsen en Freddie de Tommaso staan onder contract bij dezelfde platenmaatschappij en treden daarom regelmatig samen op. Kort voor hun optreden in New York hadden ze dezelfde rollen gezongen in Berlijn en München. Het stel is dus goed op elkaar ingespeeld maar hen samen casten voor Tosca is toch een beetje gezocht. De Tommaso lijkt eerder thuis in het Italiaanse repertoire terwijl Davidsen voorbestemd is haar carrière te richten op Wagner en Strauss. De Met heeft in elk geval al aangekondigd dat ze de komende seizoenen Isolde en Brünnhilde zal komen zingen. Tosca zal dus wel een uitstapje blijven.

Lise Davidsen is erg lang en dat doet haar minder kwetsbaar lijken tegenover kortere mannen. De regie houdt haar wellicht om die reden wat weg bij Scarpia tenzij direct contact dat onmogelijk maakt. Ook in de interactie met haar lover Cavaradossi is het lengteverschil minder gelukkig. Ze probeerde wat minder over te komen als een rijzige dame, maar dat lukte maar ten dele. Haar jaloezie leek te zeer gespeeld en de Tommaso reageerde er bijna lacherig op, alsof het een inside joke is, een ritueel dat elke dag wordt gespeeld. En dat eindigt met ‘ik hou ook veel van jou, maar nu moet je toch echt eens weg, zo kan ik niet werken.’

Davidsen is gezegend met een grote stem die mogelijk zeer geschikt is voor de zware Wagner rollen die ze in de nabije toekomst gaat zingen. Voor de Marschallin in 2023 moest ze echter behoorlijk dimmen en ook nu als Tosca probeerde ze haar stem ietsje kleiner te maken. Ze leunt daarbij sterk op het hoge register; gaat ze van het hoge naar het middenregister dan verliest de stem direct aan kracht. Bij de Tommaso is het juist omgekeerd wat hun duetten een merkwaardig verloop gaf waar ze min of meer unisono zingen.

Davidsen acteert vooral met haar mond, doet hoegenaamd niets met haar ogen. Wellicht is ze gewend geraakt wat naar omlaag te kijken doordat ze zo lang is. Al met al was ik het meest onder de indruk van haar stem en haar vertolking van ‘Vissi d’arte’ wist me onverwacht sterk te ontroeren.

Meestal laat die showstopper me Siberisch, houdt de handeling alleen maar op.Feitelijk is het een monologue intérieur waarvan Scarpia de strekking wel zo ongeveer kan vermoeden. Hij gunt Tosca haar moment wel wetende dat klagen tegen god over god weinig zal uithalen. Ze heeft alleen met hem van doen en hij zal haar krijgen. Die lacune in zijn professionaliteit doet hem de das om.

Als Spoletta de opdracht krijgt een schijnexecutie voor te bereiden zoals bij graaf Palmieri laat zijn ondergeschikte door zijn lichaamstaal duidelijk blijken dat af te keuren. Scarpia’s gebrek aan moreel besef met betrekking tot vrouwen is tot daaraantoe, maar iemand laten doden terwijl je nadrukkelijk het tegendeel belooft gaat hem te ver. Tegenspreken is echter niet aan de orde, dan wacht onmiddellijk de galg. Spoletta houdt het bedrog vol ook nadat Cavaradossi is gefusilleerd. Een soldaat die wil controleren of hij echt dood is wordt weggestuurd. Spoletta legt een doek over het lichaam en gebaart naar Tosca: he’s all yours. Het werd mooi uitgespeeld door Toby Stevenson.

Freddie de Tommaso oogde nerveus bij aanvang, klonk hier en daar onzuiver en probeerde dat te compenseren met lang aangehouden hoge noten voor goedkoop publiek succes. Hij acteerde als een ongedurig man, bijna opgejaagd, plaatsvervangende angst vanwege Angelotti in combinatie met de enormiteit van zijn eerste live optreden voor een wereldwijd publiek.

Quinn Kelsey was een ideale Scarpia. Zijn zang was buitengewoon goed verzorgd en zeer gevarieerd: fluisterzacht, ingehouden agressief, ronduit bedreigend en luid. Zijn uiterlijk helpt hem, een wat gedrongen gestalte, kalend en in staat een wrede mond te tonen.

Patrick Carfizzi als de koster liet de rol groter lijken dan hij feitelijk is. Rond sjokkend, mompelend, niet van het toneel te branden bijna. Schitterend gedaan.

Ondanks alle genoemde individuele mitsen en maren was het totaaleffect overweldigend, vooral door de spannende tweede akte. Dirigent Yannick Nézet-Séguin maakte er met zijn orkest een enorm spektakelstuk van dat tot veel enthousiasme leidde bij het publiek in de Met en ook in de bioscoop zijn effect niet miste. Ik had in elk geval een geweldige avond.

Tosca is nog te zien in de ‘Encore’ op 15 december om 11.00 uur in een beperkt aantal Pathé bioscopen: Amsterdam Noord en Koninklijk Theater Tuschinski, Den Haag Buitenhof, Utrecht Leidsche Rijn en Tilburg Centrum.

Verder kijken, luisteren en lezen

‘Vissi d’arte’ gezongen door Lise Davidsen

Deel van het ‘Te Deum’ door Quinn Kelsey.

‘Recondita armonia’ door Freddie De Tommaso

Fragment uit de tweede akte van Tosca.

In 2022 was Tosca te zien bij De Nationale Opera