Discografie: Don Carlo / Don Carlos
De Nederlandse Opera herneemt vanaf volgende week de Don Carlo-productie van Willy Decker. Zijn succesvolle enscenering is ook op dvd te verkrijgen, naast letterlijk honderden andere opnamen van Verdi’s opera. Basia Jaworski maakte een selectie.
Een discografie van Verdi’s Don Carlo is een zwaar karwei. Eén van de mooiste, zo niet de mooiste opera in de geschiedenis kent verschillende versies en duizenden opnamen op cd, dvd en bd. En dan tel ik voor het gemak de lp’s en mc’s niet mee. Honderden studio-opnamen, en minstens net zo veel piraten… Moeilijk.
Eén ding weet ik zeker: wat ik ook zal kiezen, er zullen altijd mensen zijn die mij de omissie van hun geliefde opname zullen verwijten. Ik neem het ze niet kwalijk. Zou ik ook doen.
Domingo
De rijke productie van Visconti uit de Metropolitan Opera (1983), met Mirella Freni te paard, is buitengewoon fraai om te zien (DG 000507609). De enscenering hebben we ook in Amsterdam gehad, in het eerste jaar van De Nederlandse Opera (DNO). Het werd echter verpest door de totaal verkeerde bezetting van de hoofdrollen.
De opname onder Giulini uit 1971 met de onnavolgbare Montserrat Caballé als Elisabetta (EMI 7477018) is een absolute MUST en mag in geen enkel verzameling ontbreken.
En dan hebben we nog de allereerste opname van de complete Franse versie, met Katia Ricciarelli als Elisabetta onder een werkelijk schitterende directie van Claudio Abbado (DG 4153162). Hier ontbreekt geen maat, geen noot van de partituur, al is veel in de vorm van appendix bij gedaan.
Villazón
Don Carlo was de sensatie van het seizoen 2003/2004 in Amsterdam. De opera ging tijdens het Holland Festival 2004 in première en men had er graag honderden euro’s (zoveel werd er op de zwarte markt voor de tickets betaald) voor over om erbij te zijn. De redenen waren legio: onder andere het laatste optreden in Amsterdam van Riccardo Chailly die het na zestien jaar tijd vond om op te stappen bij het Concertgebouworkest.
De regie was in handen van Willy Decker, lieveling van het Amsterdamse publiek, die al voor heel wat hoogtepunten bij de DNO had gezorgd. Deze keer had hij zichzelf overtroffen door een emotioneel en zeer persoonlijk drama neer te zetten, dat zich voornamelijk rond de vader-zoonrelatie concentreerde. Ook het katholieke geloof was alomtegenwoordig: de bühne werd gedomineerd door een gigantisch kruisbeeld, niet alleen als symbool van het lijden, maar ook, of misschien voornamelijk, als afschrikbeeld.
Met Don Carlo maakte Rolando Villazón zijn Amsterdams debuut. De jonge Mexicaan, met een timbre wat toen aan de jonge Domingo deed denken, zorgde voor een opzienbarend en opwindend optreden. Ook de rest van de cast was zeer goed. Een legendarische productie (Opus Arte OA 0932).
In 2008 zong Villazón Carlo in de Londense Covent Garden. De rol had zijn paradepaardje moeten worden, maar bleek uiteindelijk te zwaar voor hem te zijn.
De beetje bizarre maar ook zeer naturalistische productie was in handen van Nicholas Hytner en het geheel werd werkelijk briljant gedirigeerd door Antonio Pappano. Marina Poplavskaya was een ontroerende Elisabetta en in Simon Keenlyside verwelkomden wij een zowat perfecte Rodrigo (EMI 50999 63160994).
Corelli
Gundula Janowitz (Elisabetta) klonk meer als een kind dan als een vrouw. Haar superlichte, zoete stem met een typisch vibrato was niet ideaal voor Elisabetta, maar maakte het wel aanneembaar dat ze fragiel en bang was, niet in staat om eigen beslissingen te nemen.
Waechter was een goede, af en toe chargerende Posa, en Ghiaurov en Talvella werkelijk superieur als Philips en Il Grande Inquisitore. Het absolute hoogtepunt was echter de fulminante Eboli van Shirley Verrett. Luister maar naar ‘O don fatale’, hoe furieus ze het woord ‘crudel’ uitspreekt, haar stem daarna tot pianissimo terugneemt in ‘o mia regina’ en met een gekwelde ‘il mio dolor’ eindigt!
Jammer alleen van de vele coupures in de toch al kortere Italiaanse versie (Orfeo C 649 053 D).
In het Frans
Dat Peter Konwitschny niet alleen maar misbaksels op zijn naam heeft staan heeft hij met zijn Don Carlos uit de Wiener Staatsoper (onlangs nog op herhaling in Antwerpen) bewezen. Zij regie is zeer vernuftig en hij presteerde het om ook het publiek bij het spektakel te betrekken. En dat bedoel ik fysiek. Ik kan de opname niet hard genoeg aanbevelen, al vind ik niet alle zangers overweldigend (Arthaus Musik 107187).
Wellicht overbodig: er bestaat ook een werkelijk schitterende opname onder Pappano, met Alagna, Hampson, Matilla en Van Dam uit de Parijse Châtelet (Kultur Video 2031 ), maar ik neem aan dat de liefhebbers de opname wel in huis hebben, anders wordt het internet afspeuren.
Twee ‘buitenbeentjes’
Ik heb altijd een zwak gehad voor de opname onder Bernard Haitink met Luis Lima en Ileana Cotrubas (Royal Opera House, 1985). De manier waarop Lima gestalte gaf aan de puberale, liefdeszieke en behoorlijk neurotische Carlo is werkelijk onvergetelijk. De dvd werd ooit op Kultur Video uitgebracht (2844).
Op het Italiaanse midprice label GOP is ooit een Carlo uit Florence 1956 uitgebracht (GOP 66350). Bijzonder interessant, voornamelijk vanwege de donkergekleurde Elisabetta van Anita Cerquetti, een kanjer van een sopraan, van wie veel te weinig bewaard is gebleven.
Ook de rest van de cast mag er wezen: Ettore Bastianini als Rodrigo, Fedora Barbieri als Eboli en de grote Italiaanse bas Cesare Siepi als Filippo. Met de laatste ben ik behoorlijk blij, want merkwaardig genoeg heeft hij die rol nooit in de studio opgenomen.
De auteur
12Reacties
Een mooie discografie, waarvoor wederom dank. Ik ken er maar een paar, waaronder de DVD met Luis Lima en Ileana Cotrubas. Het voordeel daarvan vind ik vooral de versie in 5 akten, die het verhaal veel logischer presenteert. Maar eigenlijk vind ik Cotrubas een beetje misplaatst voor deze rol; ze is er van nature te lief voor en mist het majesteitelijke dat Cerquetti van nature uitstraalt (helaas betreft haar GOP-opname (LP: Replica) de versie in vier akten). En op mijn zolder staan nog de Paragon-LP’s met John Vickers en Gré Brouwenstein in de terecht beroemde live-opname uit 1958 (Covent Garden, o.l.v. Carlo Maria Giulini), een bergplaats eigenlijk onwaardig voor dit meesterstuk.
In een discografie van “Don Carlo(s)” mag een opname met misschien wel de grootste Philips van na de 2e wereldoorlog, t.w. Boris Christoff, natuurlijk niet ontbreken. De productie van Konwitschny heb ik in Antwerpen gezien: een misbaksel zonder weerga!
ja helemaal mee eens.
Waarom niets over de uuitvoering met Gre Brouwenstijn (een der grootste Elisabeet s ooit) met john Vickers en zeker Christoff en Gobbi jammer.
De Carlos van Konwitschny zeker een misbaksel vreselijk.
Wat ik mis, maar dat zei je al er zijn zo vele opnames op de plank blijven liggen, wat ik nog steeds niet begrijp er isw van de Matinee een schitterende opname helemaal compleet 5 aktes.
Het bijzondere daar aan is deze is met 2 dirigenten gedaan, Carlo Maria Giulini en Fulvio Vernizzi nl. Giulini had geen tijd om de heel opera in te studeren hij deed alleen de normale delen en Vernizzi de andere onbekende delen o.o de eerste akte.en het ballet.
Waaro is deze nooit uitgebracht met de meest formidabele Eboli van Mimi Aarden, zolas Giulini zei zo hoort de sluieraria gezongen te worden ZONDE.
Waarom wel de Nabucco met Cerquetti van de Matinee op cd en deze niet!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!.
Ja de DVD met LIMa kijk eens goed naar zijn traan dit is niet gespeeld maar echt.
Chris Horsmeier schreef…”Waarom wel de Nabucco met Cerquetti van de Matinee op cd en deze niet!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!”…
Kleine correctie. De opname met Anita Cerquetti in de Nabucco is gemaakt in Hilversum op 29 oktober 1960 (verschenen op Eklipse en Living Stage). Binnenkort verschijnt er op het label GALA de opname van de matinee met diezelfde bezetting maar van twee dagen later namelijk 31 oktober 1960. NB.zelfs in het beroemde Cerquetti boek staat het abusievelijk verkeerd vermeld…daar vermeld men dat Cerquetti haar allerlaatste voorstelling ooit op 29 oktober 1960 heeft gezongen…in Hilversum dus…maar onterecht!! Nu is er dus eindelijk dé matinee opname opgedoken met écht de allerlaatste voorstelling die Cerquetti heeft gezongen…hier in Amsterdam nota bene!! Binnenkort dus….op GALA!
De Don Carlo met Mimi Aarden etc onder leiding van Guilini verschijnt binnenkort bij http://www.opera-club.net/index.asp waar al vele fraaie Hollandse opnamen verschenen zijn!!
Dit is trouwens ook een niet te versmaden Don Carlo met Ettore Bastianini én Boris Christoff van 5 mei 1961, dus niet de DGG opname (luister naar de 10 minuten sample!!)
http://www.opera-club.net/release.asp?rel=168
Beste Chris,
Inderdaad, de Matinee-opname met Giulini/Vernizzi is van onschatbare waarde maar zoals vele opnamen van de VARA Matinee destijds, gedoemd (voorlopig) om in de archieven te blijven sluimeren. Blijkbaar is er in Hilversum geen enkele interesse of geld of allebei om tal van schitterende opnamen, voornamelijk uit het tijdperk van Hans Kerkhoff aan de vergetelheid te onttrekken en Radio 4 doet helemaal niets mee wat een grote zonde is. Zoals veel liefhebbers weten zijn er een paar opnamen in het illegale circuit (o.m. bij de duistere Italiaanse firma Arena) terechtgekomen door toedoen van malafide omroepmedewerkers (ik zal geen namen noemen!), dus de schrik zit er goed in bij de Publieke Omroep om decente opnamen op de markt uit te brengen. Heel erg jammer allemaal!
Geachte heer Fernandez, ik begrijp uw redenering niet: n.m.m. komen opnames van de VARA-matinees(gelukkig!)alleen maar in het illegale circuit uit omdat ze niet legaal worden uitgebracht!
Beste heer de Haan,
Wellicht vergeet u dat de rechtmatige eigenaar van de Matinee-opnamen niemand anders dan de VARA is en ze hebben, voor zover ik weet, nooit een cent ontvangen voor de royalties om maar te zwijgen van de musici van de omroepensembles en de zangers zelf. Wat niet kan is dat zoals ik schreef malafide maatschappijen de opnamen via duistere wegen in handen krijgen om er vervolgens winst mee te maken, dat is wat ik ten zeerste afkeur!
Heel veel van dit soort opnamen zijn doorgaans al lang verkrijgbaar via de websites van store.operapassion en premiere opera. (Let wel: de kwaliteit van deze live-piraten kan soms behoorlijk verschillen.) En het verhaal over de tweede opname van Cerquetti’s Nabucco vernam ik een maand of vier geleden eveneens van Hans van Verseveld, wiens hoofd op zichzelf al een enorme discotheek bevat. Zelfs de doorgaans toch voortreffelijke databank van OPERADIS vermeldt slechts één Nabucco – wat zonder twijfel zal worden aangepast bij het verschijnen van de Gala-uitgave.
Nee, meneer Fernández, dat vergeet ik niet, maar als de VARA zelf de opnames – waaraan behoefte blijkt te bestaan – zou (laten)uitbrengen hoeft niemand de VARA royalties te betalen en neemt ze de piraten de wind uit de zeilen. De musici zijn destijds allemaal betaald voor hun medewerking. Waarom zouder ze er, als de opnames van hun optredens – die nu in het archief liggen te vergaan en hen daardoor (ook) niets extra’s opleveren – soms na vele jaren alsnog worden uitgegeven, extra voor moeten worden betaald? U bekijkt de zaak uitsluitend van de kant van de uitvoerenden en rechthebbenden, ik (ook) van die van de liefhebbers, die nu zijn aangewezen op de producten van piraten, technisch niet zelden van inferieure kwaliteit.
Geachte heer Fernández, dit is een discussie, die van tijd tot tijd opduikt maar nooit tot het einde is gevoerd. In dit geval laat ú het erbij. Zo komen we natuurlijk geen stap dichter bij een oplossing. Mijn stelling is: het staan op (eigendoms)rechten en daar als rechthebbende(n) niets mee doen levert, afgezien van de piraten, niemand iets op!
Geachte heer Fernández, door de discussie uit de weg te gaan stelt u mij en, naar mijn vaste overtuiging, vele andere operaliefhebbers diep teleur. Ik zal er niet meer op terugkomen. Dat is blijkbaar zinloos!
Dit weekeinde kocht ik de hier al aangekondigde Gala CD van Nabucco met op de omslag de vermelding van deze ‘allerlaatste’ opname van Anita Cerquetti. Een must voor de aanbidders van deze imposante sopraan, met in de bijlage ook nog een paar schitterende passages uit Verdi’s Un Ballo in Maschera uit 1957, die bij mijn weten alleen compleet verscheen als piraat onder de koptitel Standing Room Only.
Maar was deze Amsterdamse Nabucco nu ook echt de laatste voorstelling van Cerquetti? In elk geval niet volgens de aan haar gewijde website http://griffeaquitaine.free.fr/cerquetti/ , waar te lezen valt dat zij in september van hetzelfde jaar 1960 nog optrad in Un Ballo in Maschera. Voer voor muziekhistorici, zo lijkt het.