Het was in 2012 één van de grootste successen op het programma van De Nationale Opera: De legende van de onzichtbare stad Kitesj en het meisje Fevronja van Rimski-Korsakov. De fraaie productie van Tcherniakov is nu op dvd te bewonderen.

Het is één van de mooiste Russische sprookjes: het verhaal over een meisje dat met haar gebeden een stad onzichtbaar weet te maken, waardoor de vijand het niet kan innemen. Natuurlijk is er ook liefde in het spel, en verraad. En er is – hoe kan het anders in een sprookje? – een god die ingrijpt en die ervoor zorgt dat alles uiteindelijk goed komt. Al is het ‘over the rainbow’. Of in dit geval: onder het meer.

De tijden van gewoon sprookjes vertellen zijn voorbij, zeker in de opera. Het regietheater heeft ervoor gezorgd dat een verhaal aan actuele gebeurtenissen en situaties moet worden gerelateerd – ongeacht of dat wel of niet met het libretto (en zelfs de muziek!) klopt. Vaak leidt het tot bespottelijke producties, die al na een jaar gedateerd zijn, maar soms gebeurt er een klein wonder.

Zo’n wonder was mijns inziens Tcherniakovs De legende van de onzichtbare stad Kitesj en het meisje Fevronja. De Amsterdamse productie werd in 2013 bij de International Opera Awards gelauwerd als de beste operaproductie van het jaar en de opname die Opus Arte van de voorstelling maakte, sleepte in 2015 de International Classical Music Award in de wacht.

Volkomen terecht. Tcherniakov heeft het sprookje dan wel ‘ontsprookt’, maar niet voordat hij eerst een perfecte idylle heeft geschilderd, met een sprookjesachtig meisje, dat als een goede fee in volkomen harmonie leeft met de natuur. De brute handelingen die daarop volgen, zorgen ervoor dat de schrik er voor altijd in komt te zitten. “Na alles wat er is gebeurd, zal het leven nooit meer hetzelfde zijn”, schreef Tcherniakov in zijn inleiding. Woorden die hij op een geniale en plastische manier verbeeldde.

Toen de productie in première ging, moest ik aan de terroristische aanslagen op het theater in Moskou en de school in Beslan denken, maar inmiddels heeft de realiteit het theater ingehaald. Want: Groot Kitesj als symbool voor Parijs, dat zou nooit in onze hoofden opkomen. Noem het visionair…

De voorstelling werd gedragen door Svetlana Ignatovich, die in haar rol een heuse tour de force volbrachtte. En dat niet alleen vocaal!

Naast haar viel voornamelijk John Daszak op, die als de zuiplap Grisjka een fenomenale acteerprestatie leverde. In zijn stem miste ik iets van de melancholie die de tenoren van de oude Russische school zo eigen was, maar zij bestaan waarschijnlijk ook niet meer.

Alexei Markov zong een indrukwekkende Fjodor en Mayram Sokolova ontroerde als het knaapje. Morschi Franz en Peter Arink leverden sterke bijrollen als de twee edelen. Maar de werkelijke hoofdrol was weggelegd voor het meer dan imponerende Koor van De Nationale Opera (instudering Martin Wright).

Hieronder de trailer van de uitgave: