De live uitgezonden opname uit de Metropolitan Opera van Lulu in de enscenering van William Kentridge is op BluRay verschenen. De opname is vooral een monument voor Marlis Petersen, die hiermee afscheid neemt van de rol van Lulu, die ze gedurende bijna twee decennia in maar liefst tien producties heeft vertolkt.

Het personage Lulu vertoont veel gelijkenissen met de mythische Lilith, uiteenlopend van de Soemerische versie, waarin ze mannen van de straat plukt ten behoeve van de rituele tempelprostitutie, tot de versie waarin ze de eerste vrouw van Adam is, die werd verstoten wegens gebrek aan volgzaamheid en uit wraak in de gedaante van een slang Adam en zijn nieuwe vrouw Eva verleidde tot het eten van ‘de boom der kennis’.

Dr. Schön heeft Lulu als meisje van twaalf letterlijk van de straat geplukt en haar tot zijn minnares gemaakt. Daarmee heeft hij haar voor een akelig lot als prostituee of nog erger behoed, maar tegelijkertijd Lulu haar jeugd ontnomen. Gevolg is dat ze zich bijna letterlijk aan hem heeft gehecht; weg van Schön is voor Lulu een situatie waarin ze niet compleet is. Haar missie is om met hem trouwen, maar zijn missie is om haar bij een geschikte man onder te brengen zodat hij van haar af kan raken. Beiden beseffen dat dit niet gaat lukken. Vandaar Lulu’s uitspraak als haar tweede echtgenoot, de portretschilder, zelfmoord heeft gepleegd: “Sie heiraten mich ja doch.”

William Kentridge heeft zich voor zijn toneelbeeld duidelijk laten inspireren door diverse kunstuitingen uit het Duitsland van het interbellum. Denk bijvoorbeeld aan Kriegskrüppel van Otto Dix en de collages van John Heartfield. Hij werkt vooral met zwarte inkt, losse papieren en krantenknipsels en natuurlijk met videobeelden. Dat laatste is iets wat Alban Berg nadrukkelijk had aangegeven voor het einde van de tweede akte, het feitelijke slot van het werk. Berg werkte al wel aan een derde akte, maar die blijkt in zijn na Bergs dood door Cerha voltooide vorm vooral ingegeven door de wens het stuk theatraal rond te maken. Inhoudelijk voegt het weinig toe.

De overleden personen uit de eerste akte keren in een andere gedaante terug in de derde akte en sluiten zo de kring. Maar voor Lulu is het feitelijk al afgelopen aan het einde van de eerste akte, als ze Schön er (in deze productie) letterlijk onder krijgt en hem tot een huwelijk dwingt. Daarna kan het alleen nog maar minder worden en na haar veroordeling voor de moord op haar echtgenoot, haar ontsnapping uit de gevangenis en haar vlucht naar het buitenland kan ze niet dieper zinken. Die derde akte is overbodig en maakt het stuk onnodig lang. Lulu’s einde is sowieso niet prettig om naar te kijken.

Kentridge maakt gebruik van twee belangrijke figuranten, waarbij met name een vrouw aan, op en bij een vleugel de aandacht trekt. Zij is de verpersoonlijking van Louise Brooks in de film Pandora’s Box en legt de link met het toneelstuk van Wedekind. Het is een aardig citaat, maar heeft verder geen meerwaarde. Zo nu en dan verschijnen gezongen teksten in grote letters op de achterwand. Dat gebeurt zeer uitgebreid als Lulu, op Schön gezeten, hem een brief aan zijn verloofde dicteert. We krijgen te zien wat er gezegd wordt. Aardig, maar volstrekt overbodig.

Gelukkig loopt de BluRay-kijker veel minder het gevaar onnodig afgeleid te worden door het visuele spektakel dan een bezoeker aan het theater. En tijdens de tussenspelen zorgt Kentridge zowaar voor aardige beelden, om de spanning meer vast te houden. En uiteraard wordt het reilen en zeilen van Lulu aan het einde van akte twee gevisualiseerd, ongeveer zoals Berg het bedoeld moet hebben.

Marlis Petersen is ongehoord goed in de titelrol. Ze heeft deze rol al zo vaak gezongen dat ze als vanzelf in het personage Lulu kruipt en zo ongeveer haar eigen regie meebrengt. Vocaal levert ze een fantastische prestatie, maar wat het echt tot een groots optreden maakt, is haar acteren. Ze is buitengewoon lenig en windt zich als een slangenmens om de mannen in haar omgeving, waarbij ze dan weer koel en afstandelijk is en dan weer een broeierige sensualiteit uitstraalt. Een mooier document om haar Lulu voor het nageslacht te bewaren had Petersen zich niet kunnen wensen.

Naast Petersen staan alle anderen in de schaduw. Vergelijk ik ze niet met haar, maar met elkaar, dan springen Franz Grundheber en Susan Graham eruit. Grundheber gaat volledig op in de rol van Schigolch, Lulu’s eerste ‘beschermer’, waarvoor ze altijd seksueel beschikbaar lijkt te zijn gebleven. Graham is de verliefde lesbienne Geschwitz, die tot op het laatst alles voor haar geliefde Lulu over heeft, ook al wordt ze door haar afgepoeierd en bij het oud vuil gezet in de derde akte.

De Dr. Schön van Johan Reuter is alleszins behoorlijk, al vind ik hem op zijn sterkst in zijn incarnatie als Jack the Ripper. Hij is Lulu’s noodlot en zij het zijne, in welke volgorde dan ook. Zijn behandeling van Der Maler in de eerste akte, eindigend met ‘Das war ein Stück Arbeit’, komt ook mooi uit de verf. Verder valt Martin Winkler op als gluiperige Tierbändiger en Atleet.

De rest van de cast is onopvallend, met inbegrip van een matige Daniel Brenna als Alwa, nota bene het alter ego van Alban Berg. Deze rol had men kwalitatief beter kunnen bezetten.

Dirigent Lothar Koenigs was vrij kort voor de première van de reeks ingevallen voor de zieke James Levine. Hij blijkt zich de productie snel en effectief eigen te hebben gemaakt. Prima prestatie van dirigent en orkest.

De uitgave door Warner komt verrassenderwijs in een doosje met twee plaatjes, een BluRay en een dvd. Wie het aanschaft, kan dus altijd nog een ander blij maken met een exemplaar. Zeer aanbevolen als muzikaal testament van Petersens interpretatie van haar paraderol.