Cd-zomer: Gundula Janowitz’ verjaardag
Iedere zomer eindigt de Place de l’Opera-redactie het operaseizoen met een berg onbesproken cd’s. In de serie ‘Cd-zomer’ plukken we iedere donderdag een genegeerd album uit de stapel. In aflevering 7: een verjaardagsbox met opnames van Gundula Janowitz.
De cd in één zin
Ter gelegenheid van de 80ste verjaardag van sopraan Gundula Janowitz op 2 augustus heeft Deutsche Grammophon een cd-box uitgebracht met het mooiste van haar opera-, oratorium- en liedopnames voor het Duitse label en voor Decca en Philips. (DG 0289 479 7348 5)
Hebben we inderdaad wat gemist?
Gundula Janowitz was één van de grootste zangeressen van de twintigste eeuw en deze box wordt gepresenteerd als de “ultieme selectie” van haar opnames, dus ja: dat mag je niet missen.
Plussen en minnen
+ Een cd-box is doorgaans voorbehouden aan de allergrootsten. Gundula Janowitz valt zeker in die categorie. De box biedt in 14 cd’s en 192 tracks een mooi overzicht van haar carrière en zangkunst, met fragmenten uit opera’s, oratoria en liederen van Bach, Händel, Mozart, Haydn, Beethoven, Brahms, Weber, Wagner, Richard Strauss en vele componisten meer.
+ Janowitz excelleerde vooral in het repertoire van Mozart en Richard Strauss. Haar opnames van die componisten zijn voor velen de standaard om na te volgen. Het repertoire van de twee meesters speelt dan ook een grote rol in de selectie van Deutsche Grammophon. Zo zijn er twee integrale opnames van de Vier letzte Lieder van Strauss (onder meer met het Concertgebouworkest en Bernard Haitink) en komen er veel Mozart-werken voorbij. Daaronder het beeldschone ‘Betracht dies Herz und frage mich’ uit Mozarts ‘Grabmusik’ en schitterende interpretaties van aria’s uit Così fan tutte en Le nozze di Figaro. Het trio ‘Soave sia il vento’ uit Così is een lust voor het oor.
+ De stem van Janowitz is door de jaren heen met vele superlatieven omschreven. Puur, helder, schoon, hemels. Al die typeringen hoor ik terug in deze opnames. Prachtig ook hoe haar instrument voortdurend een jeugdige glans behoudt. Het maakt haar zeer gracieus en feminien.
+ Met Janowitz krijg je een paar van de grootste dirigenten en orkesten cadeau. Onder hen Karl Böhm, Claudio Abbado, Leonard Bernstein en Herbert von Karajan (Janowitz’ grootste fan). Topniveau gegarandeerd.
Zomertip
Als het weer niet echt meezit in de zomer, is er extra veel tijd om cd’s te draaien. Tip voor enthousiastelingen: Janowitz is niet de enige die met een fraaie cd-box geëerd is. Ook van onvergetelijke artiesten als Callas, Scotto, Björling en Gedda zijn boxen uitgebracht. En binnenkort brengt Decca meerdere boxen uit naar aanleiding van de tiende sterfdag van Luciano Pavarotti. Daaronder een set met 95 cd’s met al zijn opera-opnames en een box met 25 cd’s met zijn recitals.
Slotnoot
Hoewel Wagner niet haar specialiteit was, komt de componist vaak voor op de 14 cd’s. Uit Tannhäuser, Rienzi en Parsifal klinken korte fragmenten en van Lohengrin en Die Walküre zijn grotere scènes of zelfs hele aktes opgenomen. In de eerste akte van Die Walküre is Janowitz te horen naast Jon Vickers en Martti Talvela.
Hieronder een voorproefje. Janowitz en Vickers zijn in actie te zien in Die Walküre tijdens de Salzburger Festspiele van 1967. Herbert von Karajan dirigeert.
4Reacties
Gundula Janowitz hoorde ik voor het eerst in 1964, via de radio, Idomeneo Glyndebourne. Op slag verliefd. Wie niet, zou je zeggen. Toch werd zij vroeger in grammofoonplaatbesprekingen door Luister regelmatig voor fluitketel uitgemaakt. O.a. haar Gravin, Agathe (Carlos Kleiber!) en Vier letzte Lieber heb ik grijsgedraaid, voor zover je daarvan bij CD`s kunt spreken. Maar ik vermoed dat zelfs in geval van LP`s haar `jeugdige glans`(Jordi) intact zou zijn gebleven.
Ik leerde haar unieke stemgeluid rond 1974 kennen via een goedkope elpee met concertaria’s van Mozart en moest inderdaad erg aan die instrumentale ijle klank wennen. Ze zong ook in de Matthaeus bij Von Karajan, heel sereen maar ook heel steriel. Voor de bijl ging ik echter pas toen ik haar Agathe hoorde. Fenominaal.
Een buitengewoon vriendelijke vrouw, ook. In 1996 zong ze voor het laatst in Amsterdam, in de kleine zaal van het Concertgebouw. Een oude vriend van haar uit Amerika had me gevraagd die avond een bos bloemen en een kaartje bij haar te bezorgen. Na afloop stond er een hele rij voor de kleedkamer, maar ze nam alle tijd om de bloemen en de boodschap in ontvangst te nemen. Het concert zelf was prachtig – geen enkel effectbejag, geen enkel gebaar, maar heel geconcentreerd en poëtisch. Alles was die avond gericht op het prachtige programma zelf en op de dichters en de componisten. Drie jaar later herhaalde ze dit recital in Griekenland, en dat is nu ook op CD uitgebracht, met filmbeelden hier:
https://www.youtube.com/watch?v=NS0Ipj9oSZc
Het duettino van de Nozze gezongen door Gundula Janowitz en Edith Mathis in de film ‘The Shawshank Redemption’ vinden velen het mooiste wat ze ooit in hun leven hebben gehoord.
“I have no idea to this day what those two Italian ladies were singing about. Truth is, I don’t want to know. Some things are best left unsaid. I’d like to think they were singing about something so beautiful, it can’t be expressed in words, and makes your heart ache because of it. I tell you, those voices soared higher and farther than anybody in a gray place dares to dream. It was like some beautiful bird flapped into our drab little cage and made those walls dissolve away, and for the briefest of moments, every last man in Shawshank felt free.” (Morgan Freeman als verteller in de film.)