De opera Lessons in Love and Violence van George Benjamin en zijn librettist Martin Crimp trekt sinds de eerste uitvoering bij het Royal Opera House in 2018 langs vele operahuizen. Van de wereldpremièrereeks heeft Opus Arte recent een opname op dvd en blu-ray uitgebracht.

In 2012 oogstte George Benjamin veel succes met zijn eerste grote opera Written on Skin, een middeleeuws drama over een man die zijn vrouw als wraak voor haar ontrouw het hart van haar minnaar als maaltijd voorzet. Het libretto kwam van Martin Crimp, Katie Mitchell was verantwoordelijk voor de enscenering en Vicki Mortimer ontwierp het decor en de kostuums. De rol van Agnès werd bij de première in Aix-en-Provence gecreëerd door Barbara Hannigan. Al deze namen vinden we ook terug op het affiche van Lessons in Love and Violence.

Evenals Written on Skin is dit werk gebaseerd op een middeleeuws gegeven: de regering van de Engelse koning Edward II aan het begin van de veertiende eeuw. Crimp is uitgegaan van een toneelstuk van Christopher Marlowe uit 1594 dat handelt over de relatie van de koning met zijn favoriet Piers Gaveston en de gevolgen die dit voor hem en zijn omgeving heeft gehad.

Ultieme les

Centraal staat de vierhoeksverhouding tussen de koning, koningin Isabel, Gaveston en raadsheer Mortimer. Mortimer neemt wraak op Gaveston, die hem feitelijk heeft geruïneerd en van het hof heeft doen verdwijnen. Dit ten aanschouwe van de zoon en dochter van het koninklijk echtpaar. Met name de zoon is hierin van belang, aangezien hij ‘voor koning moet leren’.

Een eerste les is dat allesoverheersende liefde met uitsluiting van de rest van de wereld haaks staat op de uitoefening van het koningschap. Een tweede les is dat aan een dergelijke ongewenste situatie slechts een einde gemaakt kan worden door middel van geweld, in dit geval de dood van Gaveston. Een derde les is dat een potentiële usurpator als de Madman moet worden gedood, ook al is hij slechts een verwarde geest die zich beroept op wat zijn kat hem heeft verteld.

Hieruit trekt de koningszoon zelf de ultieme les dat een heerser nooit losse eindjes kan tolereren en dat dus de moordenaar van zijn vader moet worden gedood. Vergelijk Orestes en Aegisthus. Het koningschap moet worden bevochten door Mortimer te doden.

Als het voorbij is, zit de zoon op de troon en heeft hij vooral veel geleerd over geweld. Weinig over liefde, dat is slechts vergif dat de goede verhoudingen verstoort en mensen tot grensoverschrijdend gedrag aanzet. Zo ook zijn moeder, die haar loyaliteit laat overgaan van de echtgenoot die haar heeft verstoten naar de raadsheer Mortimer, die samen met haar een greep naar de macht doet. Isabel in de rol van Clytaemnestra.

Liefde is vergif

Het duo Katie Mitchell en Vicki Mortimer zorgt voor een herkenbare enscenering: een kamer met veel figuranten in stemmige kledij, gewapend met clipboards. Verder hier en daar bewegingen in slow motion. De kamer wordt getoond vanuit verschillende hoeken, met steeds andere decorstukken. Regelmatig zijn camerashots te zien die van boven zijn gemaakt, waardoor specifieke details in de regie kunnen worden uitgelicht.

De baritons Stéphane Degout als de koning en Gyula Orendt als Gaveston geven een overtuigende uitbeelding van het liefdeskoppel dat door uitsluiting van de omringende wereld zijn eigen doodvonnis tekent. Orendt komt later terug als doodsengel in een huiveringwekkende scène waarin hij de koning komt vertellen dat hij al dood is. Daarmee is de cirkel gesloten; Gaveston vertegenwoordigde van meet af aan de dood voor beiden. Het naar binnen gekeerde karakter van hun grote liefde doet in de verte denken aan Tristan und Isolde.

Mortimer is in handen van tenor Peter Hoare, die zijn personage gestalte weet te geven met ingehouden afkeer van de twee lovers, verkerend in openlijke woede wanneer hij zijn positie verliest. Tenor Samuel Boden is de zoon die de lessen moet leren.

Barbara Hannigan is vocaal weinig opvallend in de ensembles, maar treedt des te meer op de voorgrond tijdens de meer intieme momenten. Haar personage – de vernederde, terzijde geschoven koningin – zou gemakkelijk de sympathie van het publiek kunnen winnen, ware het niet dat Crimp haar laat zien als iemand die zich nauwelijks onderscheidt van de twee mannelijke protagonisten.

De koningin blijft uiteindelijk met lege handen achter. Haar geliefde echtgenoot is mede door haar toedoen vermoord toen ze hem niet kon terugwinnen nadat Gaveston was geëlimineerd. Haar nieuwe liefde Mortimer is omgebracht door haar zoon en ze is geen koningin meer. Voor haar is uitgekomen wat Mortimer aan het begin stelde: liefde is vergif.

De verschillende bijrollen komen op naam van Jennifer France, Krisztina Szabó en Andri Björn Róbertsson. Ocean Barrington-Cook geeft gestalte aan de zwijgende rol van de dochter.

Het orkest van het Royal Opera House levert onder leiding van de componist een schitterende prestatie. Hij weet met zijn muziek spanning te creëren en vooral ook te doseren. Het orkest is tijdens de scènes niet zeer prominent aanwezig, maar des te meer tijdens de tussenspelen. Melodie speelt geen rol in Benjamins muziek, niettemin is het heel toegankelijk voor luisteraars die minder affiniteit met het moderne idioom hebben. Dat is vooral te danken aan de perfecte verbinding van de tekst van Martin Crimp met Benjamins muziek. Een gouden duo.