De Vlaamse Opera heeft in coproductie met de Oper Graz een knappe productie van Strauss’ Die Frau ohne Schatten op het toneel gezet. De jonge Alexander Joel dirigeert vaardig, terwijl Stephanie Friede en Thomas Johannes Mayer de cast sieren.

Het theater van de Vlaamse Opera in Antwerpen is een imposant, neoklassiek gebouw, dat helaas enigzins wegvalt in zijn omgeving. De gevel, die het moeiteloos zou winnen van bijvoorbeeld La Scala in Milaan en het Châtelet in Parijs, blijkt nog het best te bewonderen vanaf de eerste etage van de McDonald’s op de Meir.

Niet de eerste de besten hebben er op en voor het podium gestaan. Zelfs componist Richard Strauss dirigeerde er ooit één van zijn opera’s. Al was dat niet die vierde opera die hij samen met Hugo von Hofmannstahl maakte, Die Frau ohne Schatten. Dat was wel waarvoor ik naar Antwerpen gereisd was.

Om maar even bij de dirigent te blijven: Alexander Joel is jong, stond als ‘Kapellmeister’ voor het orkest van de Deutsche Oper am Rhein en werkte bij veel andere Duitse operahuizen. Hij leidde het orkest van de Vlaamse Opera uiterst vaardig door de beruchte partituur heen.

Het orkest, ongetwijfeld voor deze keer wat groter bezet in het koper, leverde een fraaie prestatie. Natuurlijk, de muziek van Strauss schreeuwt om een groot orkest en om de kwaliteit van een Furtwängler, Böhm of Haitink, maar aangezien die niet aanwezig waren, deden we het met dit prima ensemble.

Twee sopranen vertolkten de hoofdrollen. Marion Ammann zong de blonde keizerin. Rijk, verwend en zeer diep in de liefde met haar keizer. Op zoek naar een schaduw – het ontbreken daarvan stond voor haar onvermogen kinderen te krijgen – veegde ze achteloos de vitrine vol dure sieraden in haar Vuitton-tas. Als je rijk bent, koop je alles.

Ammann is zo’n sopraan die zowel Italiaans als Duits zingt. Dus zowel Puccini en Verdi als Wagner en Strauss. Ze is vaardig en heeft een stijlvolle uitstraling, maar Strauss componeerde soms wel héél hoge en harde noten voor haar, die er bij haar vrij schel uitkwamen.

De andere sopraan, Stephanie Friede, speelde de arme verversvrouw. Zij imponeerde zeer met haar spel; een strijdbare vrouw waar je soms een vleugje Brecht in hoorde. De worsteling die ze doormaakte en haar bestaan als een ‘Frau mit Vergangenheit’ die haar karakter rechtstreeks doet afstammen van madame Bovary en Ibsens Nora, zette ze naturel en overtuigend neer. De applausmeter sloeg bij haar net wat verder uit dan bij haar collega-sopraan.

Jon Villars vertolkte de keizer. Zijn rol heeft de naam de mooiste melodieën te bevatten, maar erg veel indruk maakte hij niet op mij. De vibrato-schuif stond voortdurend vrij ver open.

Ook hier won de gewone man het van de keizerlijke. Barak, de verver, werd gezongen door de bariton Thomas Johannes Mayer. Vooral in zijn soli hoorde je zijn talent, evenals de grote kwaliteiten van Richard Strauss als liedcomponist.

Regie, decor en licht kwamen van de Zwitser Marco Arturo Marelli. Een ervaren man, die het verhaal zinnig vormgaf in een vrij sober maar ingenieus toneelbeeld. Hij gebruikte draaischijven die in de loop van de avond steeds interessanter werden ingezet om ruimtes en bewegingen vorm te geven.

Het huis van de keizer was kaal en geheel betegeld, de werkplaats van de verver lag vol rommel en was een chaos. De scènes bij de arme mensen waren niet helemaal in balans met de rest. De verver, zijn kinderen en de buurt kregen een nogal naturalistisch, Dickens-achtig karakter. Dat botste met de strakke vormgeving van de rest.

Ik zeg het met klem en nadruk: Die Frau ohne Schatten is ongetwijfeld het belangrijkste werk uit het oeuvre van Richard Strauss. De opera, die aanvankelijk op allerlei fronten aanloopproblemen had, werd uiteindelijk een succes.

Terugkijkend op die periode schreef Strauss jaren later: ,,Juist artistiek begaafde mensen houden het voor mijn belangrijkste werk.” Wie ben ik om dat tegen te spreken?