Een zanger zonder sterallures, zo kun je de wereldberoemde countertenor Andreas Scholl het beste noemen. Afgelopen maandag gaf hij in de Doelen een reprise van de muziekvoorstelling Oswald, over de kleurrijke middeleeuwse ridder Oswald von Wolkenstein. Een mooie, memorabele avond.

Oswald von Wolkenstein (1377-1445), geboren in Zuid-Tirol en behept met het bezit van slechts één oog, was in de middeleeuwen een belangrijk en opmerkelijk figuur. Hij was een zanger, een schrijver en een diplomaat. Over zijn reizen en belevenissen is veel geschreven en aan zijn eigen glorie liggen zijn autobiografische liederen ten grondslag. Ze zijn in twee bundels bewaard gebleven.

Een minnezanger pur sang was Von Wolkenstein niet. Vergeestelijking van de liefde tot hogere kunst; daar gingen zijn liederen niet over. De onderwerpen waren vechtpartijen en seks met wel of niet vreemdgaande hoofse vrouwen. De waarde van deze liederen is in bijzonder dat ze autobiografisch zijn, vol zelfspot en humor en ook nu tot de verbeelding sprekend. Bovendien zijn de serieuze liederen en religieuze liederen, onder meer de verering van Maria, zeer belangrijk voor de latere Duitse meerstemmige muziek.

In de voorstelling Oswald werden verschillende facetten van deze levensgenieter weergegeven. Allereerst zag je op een metershoog beeldscherm afbeeldingen van mensen uit de Middeleeuwen. Gerelateerd aan de muziek en de liederen zag je beelden zich ontvouwen en in een schervenpatroon zich weer sluiten. Bijzonder en hypnotiserend werd het als er langzaam ingezoomd werd op enkele gezichtsbeelden. Prachtig.

Scholl liep bij zijn entree al zingend in het donker door de Grote Zaal. Op het podium verbeeldde acteur en verteller Reinout Bussemaker de persoon Von Wolkenstein. Hij lichtte met volle overtuiging en soms met bravoure toe wat even later werd gezongen. Hij vertelde over Oswalds liefdesverdriet, zijn verlangen en zijn liefdesspel.

De liederen waren in oud-Duits en als je de tekst niet mee kon lezen, was het soms lastig te begrijpen. En een echo in het microfoongeluid van Scholl en het snel zingen van de teksten maakte het luisteren er niet gemakkelijker op. ‘Es fügt sich’ was één van de eerste liederen in deze voorstelling en ging onder meer over dat Oswald door de koningin van Arragon beloond werd met gouden oorringen voor zijn zangkunst. Het werd zinnenprikkelend geënsceneerd.

Los en met natuurlijke expressie zong Scholl over de lente en de vogels in ‘Der mai mit lieber zal’. Hij deed allerlei vogelgeluiden na en je vergat even dat deze teksten eeuwenoud waren.

Opmerkelijk (ik had het nog nooit zo gehoord) waren de liederen waarin de countertenor niet gebruikmaakte van zijn kopstem maar van zijn borststem. In ‘Durch Barbarei, Arabia’ bijvoorbeeld heeft Oswald het over al de landen die hij aangedaan heeft en hoe hij na een wild leven berust in zijn rol als familievader. Scholl liet een verrassend diep en donker baritongeluid horen, dat in deze setting, waar de muziek niet op de voorgrond trad, opeens beter te verstaan was.

In het instrumentale intermezzo klonk de muziek van Shield of Harmony rustig en toegankelijk. Geen renaissanceachtige klanken waar boertige ritmes de boventoon voerden, maar verfijnde muziek. De muziek van vedel, luit en dulce melos (een snaarinstument dat met stokjes werd bespeeld) klonk eerder folkloristische, exotisch en dansachtig.

De hoogtepunten van Oswald waren de liederen die Scholl tweestemmig zong met de Zweedse harpiste en zangeres Miriam Andersén. De herhalende woorden in canonsetting, met devotie voor Maria en het kindje, waren beeldschoon. Keek je naar de geprojecteerde beelden van de vele Maria’s en weer terug naar de zangeres met haar helblonde haar en harp, dan leek ze net op een engel die uit de hemel was gekomen.