Dusapins Passion lijdt aan abstractie
Allereerst: smaken verschillen. Maar als je het mij vraagt, kan het overgrote deel van smaken niets met Passion, een opera van de Franse componist Dusapin. Er is geen verhaal om te boeien en geen muziek om te bekoren. Hamvraag: raakt opera niet alleen maar geïsoleerder door dit soort werk?
Vorig jaar zomer ging Passion, gebaseerd op het veelgebruikte verhaal van Orfeo en Euridice, in première tijdens het Festival d’Aix-en-Provence. Pierre Audi haalde de opera van Pascal Dusapin naar het Holland Festival en maakte er zelf een mis-en-espace bij. Het werk was gisteren (10/6) in het Muziekgebouw aan ’t IJ in Amsterdam te zien.
Het is te hopen dat het Muziekgebouw de ingangen goed beveiligd had tegen leken, want ik vraag me met vrees af wat die ervan gevonden hadden. Hun eerste reactie was vast: waar gáát dit over? Want aan het libretto van Dusapin (in samenwerking met Rita de Letteriis geschreven) was geen touw vast te knopen.
Louter bestaand uit losse frasen van de twee hoofdpersonen – in Dusapins versie simpelweg Hij en Zij genaamd – creëerde de tekst niets dat op een verhaal leek. Er wás gewoon geen verhaal. En dat dan anderhalf uur lang. Pfff…
De tweede reactie van de leek was hoogstwaarschijnlijk: wat is de muziek vals! Uiteraard, de kenner zou die uitroep plechtig gecorrigeerd hebben in ‘atonaal’, maar het resultaat was hetzelfde: een aaneenrijgen van niet-klinkende klanken en niet te plaatsen lijnen. Als je niet over de muzikaal-intellectuele gave beschikte om die muziek binnen te dringen, miste je de boot en stond je je anderhalf uur te vervelen op een koude pier.
De enige plezierige afleiding die de avond je dan nog kon geven, kwam van sopraan Barbara Hannigan (Zij). Zij zong bewonderenswaardig intens haar partij, was keivast in de hoogte en acteerde als in trance. Ook enkele clavecimbelsolo’s, met gedurfd lange tussenpozen, konden even verademend werken. Maar daar hield het wel mee op. Veel te summier om er nog iets leuks van te maken.
Maar goed, voor de leek was Passion dus misschien niet echt de ‘culturele tip van de week’. Gelukkig waren er – getuige de reacties van het publiek – toch ook mensen die ervan konden genieten. Fijn, dan heeft Dusapin het werk toch niet helemaal voor niets gedaan.
Maar daar zit ‘m tegelijk wel het grootste bezwaar tegen zijn opera in. ‘Wat mensen die ervan konden genieten’, dat klinkt angstaanjagend geïsoleerd. Dan rijst toch die hamvraag: waarom opera’s schrijven voor een handjevol muzikale luistertalenten? Waarom wagen hedendaagse componisten zich nooit eens aan een stuk waarmee de massa op frisse manier kan kennismaken met opera?
Je kunt van het publiek niet verwachten dat het zich laat opvoeden in hedendaagse klassieke muziek. Integendeel. Componisten moeten van hun artistieke moderndoenerij afstappen en het feit onder ogen zien dat de muzikale smaak van velen ver weg ligt van hun abstracte creaties. Stukken als Passion leggen alleen maar een extra cementlaag op de drempel die al voor het genre opera ligt. Erg jammer.
Passion was een eenmalige voorstelling en is dus niet nogmaals te zien. Informatie over het Holland Festival (dat tot en met 28 juni doorloopt) is te vinden op: www.hollandfestival.nl.
De auteur
4Reacties
Wondermooie muziek, voortreffelijk uitgevoerd. Een Franse pendant van Sciarrino. Al waren de episoden met louter elektronische klanken minder interessant.
Wel miste ik een dramatische ontwikkeling. Het leek of de protagonisten elkaar van meet af aan niet begrepen en aan elkaar ontsnapten. Of kwam dat door de te summiere enscenering die nauwelijks houvast bood om verschillen tussen de scènes te ontdekken?
Ik heb ‘Passion’ van Dusapin niet gezien/gehoord, maar wil wel reageren op Kooiman’s reactie op genoemde opera. Om te beginnen hoeft niemand defensief te zijn en zich een ‘leek’ te noemen m.b.t. een nieuwe opera; in principe is een nieuw stuk muziektheater voor de ‘normale’ liefhebber bestemd en NIET voor specialisten en/of vakgenoten. Het probleem met ‘moderne opera’ in het algemeen is, dat veel componisten de tonaliteit verlaten hebben, dit is: de manier om tonen aan elkaar te relateren zodat te volgen lijnen en samenhangende harmonieën kunnen ontstaan, waardoor de muziek kan gaan ‘spreken’ en juist in muziektheater zou dit het doel moeten zijn. Atonale opera is dus een misbaksel dat niet in het operagebouw thuishoort, alle pretentieuze prietpraat ten spijt. Inmiddels wordt er wel degelijk weer tonale, ‘ouderwetse’ opera geschreven, maar bij de gevestigde instanties heerst nog teveel het idee, dat ‘atonaal’ OK is – zoals meestal lopen ze een paar decennia achter. Er wordt nog veel te veel ruimte gegeven aan genoemde misbaksels. Wel ben ik naar De Zaak Makropoulos van Janacek geweest, waar qua productie wel het één en ander op aan te merken valt, maar: goede zangers en wat een uitstekende operamuziek! De muziek spreekt, beeldt uit, ondersteunt, ondermijnt, scherpt aan, reflecteert, kortom: er gebeurt muzikaal erg veel terwijl het verhaal en de dramaturgie nogal mat, traag, en in feite oninteressant is. Maar dat geeft niets: de muziek geeft er een emotionele dimensie aan, hoewel dat helemaal niet ‘diepzinnig’ of meeslepend hoeft te zijn. Janacek maakte er in ieder geval een beeldend, interessant en fonkelend gebeuren van en hedendaagse componisten zouden aan Janacek een voorbeeld moeten nemen hoe je op een niet-conventionele manier toch welbespraakt en effectief muziektheater kunt maken. Maar daarvoor moet de componist natuurlijk wel over zeer grote muzikale talenten beschikken. Helaas biedt atonale muziek een uitgebreid quasi-historisch excuus (‘de muziek heeft zich nu eenmaal zo ontwikkeld’) voor totaal gebrek aan muzikaal talent, want een aantal fundamentele zaken die muziek wordt geacht te doen, hoeven en kunnen dan niet.
Met andere woorden: Kooiman heeft gelijk.
Beste John Bostlap,
jammer dat u “ Passion” niet gehoord hebt. Het was prachtig. Ik heb immens van zowel de muziek als van de uitvoering genoten. Het was heel erg ontroerend en nergens moeilijk of ontoegankelijk.
Muziek belevenis is – en blijft – subjectief, hier bestaan geen pertinente waarheden.
Het is ook als met de schilderskunst: niet iedereen weet Malevich te waarderen. En er zijn mensen die niets van Rembrandt moeten hebben. Of van Gogh nog steeds een charlatan noemen.
Beste Jordi,
Ik vond Passion betoverend mooi, ontroerend, duister en zeer fraai uitgevoerd. Het stuk duurde voor mijn gevoel wel te lang, en verloor daardoor aan dramatiek. De eerste drie kwartier zat die er wel degelijk in, daarna werd het helaas een herhaling van zetten.
Het stuk had verder een wel erg hoog Sciarrino/Scelsi-gehalte, maar maakt mij toch nieuwsgierig naar andere werken van Dusapin. Ontoegankelijk vond ik het zeker niet. Het was moderne muziek die zeer lyrisch was.
Thea Derks