Muziektheater Hollands Diep brengt een nieuwe productie, Klaagliedjes, op tekst van Judith Herzberg en muziek van Boudewijn Tarenskeen. Cilia Hogerzeil maakte een stijlvolle enscenering en de zes zangeressen in de voorstelling zingen over hun grenzen heen in de moderne maar toegankelijke muziek en rijke teksten.

Alleen het ruisen van de japonnen hoor je, als de zangeressen in de donkere zaal hun entree maken. Als het wat lichter wordt, lopen de vrouwen één voor één naar een eigen podium. Er staan er zes opgesteld rond het publiek, dat aan lange tafels zit. Iedere vrouw kijkt nadrukkelijk de aanwezigen aan, een blik die lijkt te zeggen: “Kijk naar mij en mijn verdriet, help mij klagen.”

De zes podia zijn verschillend ingericht en representeren elk een functie in een huis, een groot huis van welgestelden. Eén van de vrouwen trekt haar laarzen uit en vouwt zich op in bed. Een ander neemt plaats aan een huisbar en er is er één die naast een piano gaat zitten. Op het podium met een gedekte tafel schenkt een vrouw wijn in, twee glazen. Ze proost met zichzelf en met een onzichtbare ander.

Dan klinkt haar stem: “Als een vernielde stad die ooit vol pracht en leven was, zit zij daar, verloren, armlastig.” Een paar regels verder wordt het nog concreter en gaat het over haar tranen die stromen in de nacht, over dat niemand haar troost.

Dichteres Judith Herzberg schreef 31 gedichten, gebaseerd op de klaagliederen van Jeremia uit het Oude Testament. Daarin gaat het om de onteerde stad Jeruzalem, die een ‘weduwe’ geworden is. Bij Herzberg is het omgekeerd: zij beschrijft een weduwe die ze – zoals in de openingszin blijkt – vergelijkt met een vernielde stad.

In de teksten en in de aankleding van Klaagliedjes wordt verwezen naar Betty Maxwell, de weduwe van de steenrijke mediamagnaat Robert Maxwell, van wie na zijn dood bleek dat hij voor honderden miljoenen had gegraaid in de pensioengelden van zijn bedrijven en daarmee een enorme financiële en morele schuld achterliet.

Boudewijn Tarenskeen schreef muziek bij de gedichten van Judith Herzberg, Cilia Hogerzeil maakte er een voorstelling van. De zes zangeressen zingen a capella, hooguit begeleid door een enkele toon van een piano. Ze worden hier en daar geholpen door hun stemvork, maar moeten verder zonder hulp hun weg vinden door de partituur van Tarenskeen.

Tarenskeen vertelde, in het interview dat Place de l’Opera met hem had, hoe hij streefde naar de contrasten tussen klassiek geschoolde zangeressen en zangeressen uit een ander idioom. Geraffineerd speelt hij in de partituur met de mogelijkheden van ieder. Als Lucretia van der Vloot ‘It’s good te be home’ zingt, een fragment in het Engels, wordt het heel even soul en bij Esra Dalfidan en Mathilde Santing swingt een enkele frase.

Lucia Meeuwsen, in haar rol indringend aanwezig, opent de voorstelling als een vrouw die bijna stikt in haar verdriet. Zij zingt klassiek en dat doen ook Ekaterina Levental en Charlotte Riedijk.

De zes zingen meestal solo, maar soms is er samenzang. Ze spelen allemaal hetzelfde karakter in zes verschijningsvormen, fraai aangekleed door kostuumontwerpster Ineke Vink.

Er wordt niet gehuild in Klaagliedjes. Er is woede, angst, berusting en verzet van de vrouw tegen haar lot. Ze herinnert zich het leven met haar man, hoe ze zich wegcijferde (“ik bleef een mus, jij werd een pauw”) en realiseert zich dat ze ‘de taal van rouw’ nog moet leren.

De kracht van Klaagliedjes is, naast de stijlvolle enscenering, dat het nergens sentimenteel wordt. Tekst, muziek en enscenering vormen een exploratie van de vele kanten van rouw, van klagen als manier om aan onoplosbaar verdriet uiting te geven. Cilia Hogerzeil creëert in haar voorstelling een driedimensionale poëzie, met veel aandacht voor het woord en de klank. De niet voor de hand liggende bezetting van de stemmen blijkt een gouden greep.

Klaagliedjes gaat op 22 november 2013 in wereldpremière en wordt op 23 november en 1 december steeds tweemaal gespeeld in het Energiehuis in Dordrecht. Op zondag 19 januari is er een uitvoering in Korzo Den Haag. Zie voor meer informatie de website van Muziektheater Hollands Diep.