In korte tijd maakten componist David Lang en Doelen-programmeur Neil Wallace een enscenering van death speaks, een liedcyclus gebaseerd op ‘de dood’ in het werk van Schubert. Het werd een onverwacht indringende avond, gisteren in de Jurriaanse Zaal, vol oprechte muziek en eerlijk theater.

De Amerikaanse componist David Lang nam vrijdagavond voor het laatst plaats op de rode sofa, die symbool staat voor de nieuwe muziek in de Rotterdamse Doelen. Ook bij de concerten die met medewerking van de Doelen tijdens Operadagen Rotterdam werden gehouden, deed het meubelstuk dienst voor de voorgesprekken.

Lang vertelde voorafgaand aan death speaks over zijn werk, dat in opdracht van de New Yorkse Carnegie Hall ontstond. Het moest voortborduren op the little match girl. Hij kwam terecht bij Schubert, bij ‘Der Tod und das Mädchen’, en zo bij diens liedrepertoire waarin de dood een rol speelt.

Lang vond enkele tientallen Schubert-liederen rond het thema, waarbij de dood doorgaans een personificatie is, zoals in ‘Erlkönig’, waarin de elfenkoning het kind naar de dood lokt. De Leiermann, de lierdraaier die aan het eind van Winterreise opduikt, wordt ook als zo’n personificatie gezien.

Het kunstlied heeft zich volgens Lang verwijderd van de klassieke muziek en zijn intimiteit verloren. Hij illustreerde dat met een uitvoering van Winterreise door Ian Bostridge in Carnegie Hall, waar enkele duizenden mensen toehoorden. Lang wil in de sfeer en uitvoering van zijn eigen werk weer die intimiteit zoeken, en die vond hij bij popmuziek, bij de ‘indierock’.

death speaks werd geschreven voor zangeres Shara Worden, die zowel rock als barok zingt. De cyclus heeft Engelse teksten, vertaald uit het Duits, en is daarmee niet meer erg herkenbaar als Schubert-tekst. Die term is feitelijk ook onjuist: Schubert componeerde alleen de muziek, maar koos natuurlijk zelf de teksten en de dichters die hem aanspraken. De sfeer van de cyclus die David Lang schreef, is minder Schubert of Schumann en meer The Velvet Underground, met misschien een vleugje David Sylvian.

Om de uitvoering, vrijdagavond laat in de Jurriaanse Zaal, hing een sfeer van verwachting. Er waren veel mensen op afgekomen, en niet alleen de ‘usual crowd’. Voor de gelegenheid hadden de componist en Neil Wallace een mise-en-espace gemaakt. Ze deden er een beetje geheimzinnig over. Het publiek kreeg vooraf het gangbare concertprogramma met de teksten, maar zou pas bij het verlaten van de zaal de aanvullende informatie krijgen. Wallace gaf de indruk dat er onder grote tijdsdruk en nog tot het laatste moment gewerkt was aan de uitvoering.

Leonard Bernstein wordt vaak geciteerd: “Om iets groots te bereiken, heb je twee dingen nodig: een plan en te weinig tijd.” Dat kan de verklaring zijn voor de kracht van het evenement dat zich in Jurriaanse Zaal voltrok.

De centrale as was de cyclus death speaks, maar er gebeurde veel omheen. Vaste samenwerkingspartners van Wallace als filmmaakster Tessa Joosse en lichtontwerper Uri Rapaport (ze werkten ooit samen aan Das Lied von der Erde in een eerdere editie van Operadagen) leverden kleine maar interessante bijdragen aan de voorstelling.

Het DoelenEnsemble, met uitbreiding van onder anderen Wagner Experience-gitarist Florian Magnus Maier, begeleidde zangeres Shara Worden, die ook een rol speelde in andere onderdelen van de mise-en-espace.

Misschien was de beperkte tijd ook wel de reden voor het ontbreken van intellectualisme of andere cerebrale hindernissen bij het creëren van de voorstelling. De aanvullende muziek (ook van Schubert), de zang van Shara Worden en van bariton André Morsch, de vormgeving: het had allemaal een ultieme oprechtheid en directheid.

Voor wie nog gaat – er zijn vandaag nog voorstellingen – is het zonde om veel te onthullen van wat er in het uur gebeurde. Zelf gaan kijken is meer dan ooit het advies.

Zangeres Shara Worden is één van de weinige zangeressen die death speaks op haar repertoire heeft staan. Gelukkig heeft de Nederlandse Nora Fischer het werk onlangs ingestudeerd. Ze zal twee uitvoeringen geven op het festival Wonderfeel dat eind juli gehouden wordt.

De voorstelling death speaks wordt op zaterdag 30 mei nog tweemaal opgevoerd, om 20.00 en 22.00 uur. Zie voor meer informatie de website van Operadagen Rotterdam.