Bloot, geweld, nepbloed en wonderschone madrigalen vormen de ingrediënten van de bizarre muziektheatervoorstelling Gesualdo, over de Italiaanse madrigalencomponist en gestoorde geweldpleger Carlo Gesualdo. Het Nederlands Kamerkoor ging voor het Holland Festival een samenwerkingsproject aan met het grensverleggende theatercollectief De Warme Winkel. Het leverde een citatenvoorstelling op met veel naakt.

Of alle gruwelverhalen over componist en prins van Venosa Don Carlo Gesualdo (1566-1613) op waarheid berusten, is zeer de vraag. Vaststaat dat hij in 1590 zijn vrouw Maria d’Avalos en haar minnaar Fabrizio Carafa betrapte op overspel. Of hij zelf beiden op beestachtige wijze heeft gedood, is niet zeker, maar volgens de geschriften vertoonde haar lichaam in elk geval enorm veel steekwonden, zelfs in haar schaamstreek.

Gebukt onder een getormenteerde geest sloot Gesualdo zich op in zijn kasteel in Venosa. Daar gingen de verhalen dat hij aan depressies leed en op sadomasochistische wijze zichzelf en zijn personeel liet afranselen. Later trouwde hij met zijn nicht Eleonora d’Este (1594) in Ferrara. Die had ook met hem te stellen, want Gesualdo zou onder invloed staan van een heks, die zijn minnares was.

Idioot of niet, Gesualdo was een bijzondere componist, die met zijn complexe en wonderschone muziek een groot spoor achterliet in de muziekgeschiedenis. Hij schreef zes bundels met madrigalen en twee boeken met kerkelijke composities. Ook was hij de eerste componist die dissonante noten in zijn werk stopte.

Het Nederlands Kamerkoor heeft veel werk van Gesualdo gezongen. Opmerkelijk dat het koor met De Warme Winkel een andere presentatie van Gesualdo’s werk geeft, wetend dat dit theatercollectief, dat bestaat uit Ward Weemhoff, Vincent Rietveld, Mara van Vlijmen en gastspelers (in dit stuk Marieke de Zwaan en Florian Myjer), graag choqueert op het toneel.

De muziektheatervoorstelling Gesualdo hangt aan elkaar van momenten uit de levensloop van de componist. Daarnaast zijn er verwijzingen naar scènes uit slaapkamerliteratuur en provocerende filmverhalen, die vooral perverse handelingen van geweld en seksualiteit tonen. Op toneel wordt een deel van de levensgeschiedenis van Gesualdo terug in de tijd geënsceneerd. Met zijn verwijzingen is Gesualdo een interessante postmodernistische opsomming, maar de voorstelling bevat te veel shockmomenten, die niks toevoegen aan de uitgevoerde muziek.

Er is een scène waarin de jonge acteur Myjer in zijn blootje een brief voorleest. Het is een uitnodiging van het Nederlands Kamerkoor, die ook geprojecteerd wordt op een groot beeldscherm. Acteurs Weemhoff en Rietveld, eveneens naakt, duwen hem een microfoon onder zijn neus, knijpen hem en nog veel meer. Het had zo een sadistisch orgiescène uit één van de sm-boeken van Markies de Sade kunnen zijn. Je weet dat het niet echt is, maar het heeft toch een akelig #metoo-gehalte.

Voor nog meer perverse handelingen wordt verwezen naar Salò of de 120 dagen van Sodom van Pasolini. Alweer wordt Myjer als slachtoffer gebruikt. Met een bewegende camera, die beeld projecteert op een scherm, wordt een martelscène gesuggereerd (naalden en spijkers worden in zijn ogen gestoken). Op de achtergrond klinkt gezellige Italiaanse popmuziek.

Salò wordt later nog eens geciteerd met een poepscène: actrice De Zwaan laat poep vallen op het hoofd van een kunstbeeld. Het kijken naar geweld zou je geest volgens de makers een positieve mindset geven, zoals bij een horrorfilm. Laat ik het houden op fascinerend.

Tussen al die ruwe scènes door komt het Nederlands Kamerkoor telkens in verschillenden formaties op. De meeste (wereldse) madrigalen en religieuze meerstemmige vocale werken klinken prachtig in evenwicht. De rol van het Kamerkoor op toneel zorgt voor een curieuze spanning. Soms kijken ze als toeschouwers lijdzaam toe, soms geven ze commentaar of maken ze deel uit van een scène.

Vervreemdend is de scène waarin Van Vlijmen heel verdrietig een tekst uitspreekt tegenover het koor, dat stug een madrigaal blijft doorzingen. Het is melodramatisch en boeiend. Echt knap geregisseerd is de scène waarin Weemhoff, die de rol van Gesualdo speelt, heel autoritair het koor gaat dirigeren. Hoe alert de koorleden reageren is fantastisch. Een motet wordt bijna een rap.

Weemhoff vertelt ook een anekdote over één van de leden van het Kamerkoor en doet daarbij iets met een neppiemel en een pizzadoos dat ik liever aan de verbeelding overlaat. Het is een gênante studentengrap. Harvey Weinstein is er niks bij.

De bloederige moordpartij op de jonge gastacteurs aan het slot – uitgevoerd met kettingzaag en drilboor door Weemhoff, à la Pulp Fiction – kun je gerust majestueus noemen. Maar meer indruk maakt het Kamerkoor als het opkomt met één van de zangers naakt. Er ontstaat een confronterende intimiteit. Tenor William Knight, die met zijn stemvork onverstoorbaar de toon aangeeft, staat daar: naakter dan naakt.

Gesualdo is op maandagavond 25 juni nog te zien op het Holland Festival. Daarna volgen voorstellingen tijdens het Theaterfestival Boulevard in Den Bosch (7-9 augustus) en in Antwerpen, Rotterdam, Utrecht en Den Haag.