Het Theater Neumarkt in Zürich waagt zich aan operette met Les Brigands. Onder regisseur Sebastian Baumgarten blijft er weinig meer dan de Duitse titel Die Banditen over van Offenbachs laatste opéra-bouffe, maar er is ook niets nieuws aan toegevoegd.

In het historische centrum van Zürich, tussen de spitse torens, de verwarrende smalle straatjes en één van de meest betoverende tuinrestaurants in heel Zürich, daar ligt het Theater Neumarkt. Ondanks het kleine toneel staat het huis bekend vanwege haar innovatieve theater. In het kader van de Zürcher Festspiele besloot het theater één van de meest opruiende kunstvormen ooit op te voeren: een operette. Een niet geheel risicoloze keuze.

Het publiek is van tevoren duidelijk geïnformeerd dat het stuk vrij gebaseerd is op Offenbachs werk. Zo vrij dat het niet minder dan een belediging is om het naar Offenbach te noemen, zo blijkt later.

In plaats van een theaterzaal met toneel komen we binnen in een grappige ruimte die wel wat weg heeft van een pianobar (decor van Barbara Steiner). Overal staan tafeltjes klaar en als welkom krijgen we een glas wijn geserveerd. De avond begint goed!

Maar Sebastian Baumgarten, volgens Opernwelt de ‘Regisseur des Jahres 2006’, is standaard erg geneigd om een stuk te deconstrueren, de muziek te veranderen, de dialogen aan te passen, en ga zo maar door. Dat alles met het doel de oorspronkelijke bedoeling van een stuk opnieuw te bouwen. In deze productie is dan ook weinig overgebleven van de originele muziek, gespeeld door een piano (Daniel Regenberg), bijna niets van de zang en niemand van de in de volledig genegeerde partituur voorgeschreven zangers.

Operettes kunnen erg lonende stukken zijn voor tonelen buiten de gangbare operahuizen. Dat is al bewezen in Berlijn, met producties als Die Großherzogin von Gerolstein in 2002 in het Deutsches Theater of met La Périchole in het Berliner Ensemble in 2008. In allebei was Dagmar Manzel de ster, die – zoals het een echte operette-ster betaamd – niet zozeer beroemd is vanwege haar vocale kwaliteiten, maar vanwege haar pittige interpretaties.

Uit die voorstellingen weet ik dat het er niet om gaat dat je een volledig operaorkest tot je beschikking hebt. Maar Baumgarten drijft dat idee te ver door. Na zijn ondraaglijk saaie en verkrachte Tosca op de Volksbühne (vraag me niet wanneer het was, ik probeer die avond te vergeten) heeft hij met zijn killersinstinct een ander onschuldig slachtoffer gevonden. Of meer dan één. Vanuit het persperctief van de operaganger brengt hij eerst de muziek om zeep, dan de tekst en uiteindelijk de ziel van het stuk.

Het is erg jammer, met name voor de getalenteerde acteurs, zoals Sigi Terpoorten als Falsacappa of de magnetische Vivien Bullert als een fascinerende Fiorello of de perfect mannelijke Samantha Viana in de ‘hosenrolle’ van de jonge Fragoletto. Ik ben ervan overtuigd dat als de muzikaal leider hen had gevraagd het beter te doen, dat ze ook goede zangprestaties hadden geleverd.

Maar Baumgarten is zoals gewoonlijk meer geïnteresseerd in de stereotypes van het Duitse regietheater van vandaag dan in het stuk zelf, laat staan de muziek. Offenbachs satire op speculanten en politiek spreekt voor zichzelf, ook zonder een uitleggende ingreep als het verplaatsen van de plot naar een surreële plek tussen Spanje en Berlusconi’s Italië.

Iemand kan me verwijten dat ik het allemaal bezie vanuit de ogen van een operaganger die tegen innovatie is. Maar dat is niet het geval. Ik klaag juist over de gemiste kans om deze opéra-bouffe op een innovatieve manier te zien, en niet weer op de gebruikelijke wijze tijdens bijvoorbeeld een experiment in een provinciaals muziekschooltje.

Alessandro Anghinoni is correspondent van Place de l’Opera in Berlijn en Zürich. Hij is vertaler van beroep en schrijft regelmatig over opera. Voorheen voor bladen als Opernwelt, tegenwoordig op zijn blog Operello&Operella.