Een Berlijner was hij in hart en nieren, Harry Kupfer. Hij werd er geboren op 12 augustus 1935 en hij stierf er op 30 december 2019. Zijn werkterrein lag er, vooral bij de Komische Oper. Hij was er van 1981 tot 2002 de artistiek leider. En bij de Staatsoper vierde hij triomfen in samenwerking met Daniel Barenboim. Maar hij liet ook diepe sporen na in Nederland, bij De Nationale Opera.

Op 8 maart overleed dirigent Michael Gielen; hij werd 91 jaar. Gielen leverde een belangrijke bijdrage aan de operacultuur in Duitsland, maar was in de jaren zeventig ook enkele jaren chef-dirigent bij de Nederlandse Operastichting in Amsterdam. Een terugblik van Franz Straatman.